klsti267

296

K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIA

Jako włókno przy wyrobie nitek i sznurów używany bywa włos, wełna, szerść niektórych zwierząt, a najpospoliciej giętkie, długie, bardzo cienkie promienie, zawarte w łodygach i innych częściach niektórych roślin. Z poszczególnych, osobno wziętych, włókien nie sporządza się naogół żadnych wytworów prócz nitek i sznurów oraz pilśni (ob. § 348); są one bowiem zbyt słabe. Dopiero przez wzmocnienie ich, dzięki skręceniu większej ilości razem, t. j. właśnie przez zamianę w nitki lub sznury, otrzymujemy wici zdatne do użytku.

307.    Pomijając wici samorodne, które żadnego przygotowania oprócz co najwyżej rozparzenia ich przy ogniu i t. p. nie potrzebują, i pomijając wici ze skóry, których sporządzenie naogół nie przedstawia na ziemiach słowiańskich nic szczególnie zajmującego, przechodzimy odrazu do wici z kory, z drewna oraz z włókna. Wici z kory bywają sporządzane dwojako. Bądź poprostu kraje się na równe taśmy korę (łyko), odartą z młodych lip, wiązów, brzóz etc., bądź też korę ze starych drzew (łub) w długich kawałach moczy się przez czas pewien i następnie oddziera od niej paski. Ten ostatni sposób ma naogół mniejsze zastosowanie; na Wielkorusi jednak, a poczęści i na Białorusi jest dość pospolity; paski oddarte z łubu służą tam głównie do wyrobu plecionych mat.

Z łyka lipowego, łozowego etc., pokrajanego na szersze lub węższe paski, wyplata lud w znacznych ilościach rozmaite koszałki (ob. niżej); z wiązowego, lipowego i łozowego plecie się na rozległych obszarach Wielko- i Białorusi oraz północnej Małorusi (a dawniej plotło się i w Polsce) łapcie, t. j. rodzaj chodaków; skręcane też bywają z łyka powrozy do tymczasowego użytku i t. d. Niegdyś sporządzano tu i owdzie z łyka mocne powrozy bartne do załażenia na drzewa. Wito je, być może, w sposób podobny do tego, w jaki dziś jeszcze rybacy kaszubscy wyrabiają sznury z korzeni sosnowych.

Chcąc przygotować wici z drewna łupie się poprostu odpowiednie kawałki drewna na cienkie i wąskie taśmy. Jako materjał bywa używana sosna, młode, prażone przy ogniu, dąbki etc. Z taśm drzewnych sporządza się głównie rozmaite kosze w kształcie pudeł.

308.    Najpospolitszem włóknem, używanem na ziemiach słowiańskich do wicia nitek, jest lniane i konopne oraz wełna owiec. Rzadziej bywa używana szerść kóz; wyjątkowo zaś —i innych zwierząt. Tu i owdzie w Serbochorwacji (podobnie jak i w innych krajach południowej Europy) sporządzają włókno z żarnowca (Spcirtium junceum). Wielkorusi syberyjscy przędą też niekiedy włókna pokrzywy, wyrabiając z nich tkaniny i sieci. Włóknem pokrzyw posługują się poza tern dość pospolicie Baszkirowie oraz tubylcy Syberji, np. Wogułowie, Ostjacy i Barabińcy; jest to niezawodnie zwyczaj bardzo dawny. Niektórzy tubylcy południowo-środkowej Syberji użytkują zresztą i włókna dzikiego lnu.