klsti275

,‘{04

l. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SLOWtAŃ

swoją nazwę. Ponieważ jednak nazwa przęślina jest ogólno-słowiań-ska i powtarza się na zachodnich krańcach Polski, w Czechosłowacji, Bułgarji oraz na Wielkorusi, więc (zgodnie też z wskazówkami archeo-logji przedhistorycznej) należy sądzić, że ruchome przęśliny znane były dawnym Słowianom zupełnie powszechnie.

315. Przy wiciu zapomocą wrzeciona kądziel konopna lub lniana a pospolicie (choć nie zawsze) także i wełniana zostaje umocowywana na przęślicy (fig. 280—285). Jest to narzędzie, należące do najbardziej zajmujących pod względem etnogeograficznym. Bywa ono wprawdzie czasem (na Wielko- i zwłaszcza na Mało-rusi) zastępowane przez wspomniany wyżej grzebień, normalnie służący do czesania włókna (fig. 266), ale to jest najprawdopodobniej zwyczaj późny, niewpływający zresztą na zasadniczy, niezwykle interesujący obraz, jaki nam daje geograficzne rozmieszczenie różnorodnych typów przęślicy właściwej.

Wyróżniamy pięć ważniejszych tu dla nas typów przęślicy na ziemiach słowiańskich, a mianowicie: iglicowaty (fig. 280), krążołkowy (fig. 281, 283, 4), okółkowy (fig. 282, 3), widełkowy (fig. 282, 1 i 2) i łopatkowaty (fig. 283—285). Nie ulega żadnej wątpliwości, że między niemi istnieją bliższe stosunki genetyczne; tak np. iglicowaty wiąże się prawdopodobnie z krążołkowym, przyczem 276. Wrzeciona. — 1. Vir- ten drugi pochodzić się zdaje od odmiany pierw-je,pow.Durdevac. Muz. szego, zaopatrzonej w zgrubienie w górnej czę-etn. w Zagrzebiu, sygn. ści. Z drugiej strony i okółkowy wykazuje pe-2547. — 2. Prowenjen- _wne pokrewieństwo do iglicowatego. Natomiast wLpÓdoⁿbnie Pochodzi widełkowy i łopatkowaty zdają się stać dość od-z Chorwacji lub Sla- dzielnie w tym szeregu, tworząc zato ze sobą wonji. Tamże,sygn.V/V, nierozerwalną całość w tern mianowicie znacze-38 u. O. — 3. Vrbovec, niu, że łopatkowaty, choć dziś bardzo od wideł-pow. Kriżevci. Tamże, kowego różny, najprawdopodobniej jednak od

^SyBdr.¹²M^LGavazzi^Pr0t' ^nieS° ^w P^rostei ^linii pochodzi (ob. § 321).

Zanim przejdziemy do szczegółowego zapoznania się z wymienionemi typami, naszkicujmy, w celu pierwszego zorjentowania się w zasięgach tych typów, ich przybliżone rozmieszczenie geograficzne.

Łopatkowate przęślice spotykają się w dwu rozległych zasięgach, zajmujących z jednej strony część południowej Europy, z drugiej zaś — znaczną część północnej i północno-wschodniej.

Okółkowa przęślica ma główny swój regjon rozpowszechnienia nad Śródziemnem morzem i ciągnie się stamtąd dalej nad Atlantykiem