klsti293

K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN

322

i prymitywna metoda załamywania drewnianych prątkowatyeh, czy żerd-kowatych części zapomocą wycinania w nich wgłębień i zginania ich na wyciętem miejscu, względnie obginania jednych dokoła drugich w ten sposób, że wgłębienie, wycięte w jednej części, ujmuje sobą część drugą. Ta metoda, dobrze znana wielu niecywilizowanym ludom północnej półkuli, bywa' używana na ziemiach słowiańskich przy konstruowaniu sań północno-wschodniego typu (nasady łączą się w ten sposób ze stramami), dalej przy łączeniu tylnych części hołobli z osią oraz przy wyrabianiu kłoń wasągowatych (§ 98) i niektórych innych przedmiotów. Znalazła ona zastosowanie i w archaicznym młocie kamiennym, używanym na Polesiu, jako osełka (ob. fig. 317). Całkiem identycznie, jak nasz pięciokabłąkowy koszyk (fig. 299), są wykonane czterokabłąkowe taburety, używane przez Czeremisów nad Wołgą, przez Jakutów etc; tylko, rzecz prosta, dno i boki nie są tu zaplecione, lecz otwarte; natomiast zapleciony (lub inaczej pokryty) jest wierzch, tworzący siedzenie.

O ile kosz, przed chwilą omówiony, jest z całą pewnością zabytkiem bardzo odległych czasów, o tyle rogoziane gęste podłużne torby, takie, jak wyobrażona na tabl. XIV, 1, są może na terytorjach słowiańskich wytworem stosunkowo nowszym. Bywają one często z osnową sznurkową. Posiadają dzisiaj duży zasiąg, obejmujący bardzo znaczną część Małorusi, Polski i Czechosłowacji oraz północny zachód Chorwacji. Widywałem je także w Austrji i na Węgrzech. W wielu okolicach są wyrobem miejskim, nabywanym przez włościan na targach.

333. Bo plecionek z osnową taśmową należą przedewszyst-kiem różnego rodzaju koszałki (fig. 295, 4) i opałki, wyrabiane z pasków kory lub cienkich draniczek; tu również zaliczają się łapcie łyczane oraz niektóre maty. We wszystkich tych wytworach wątek wcale, lub prawie wcale, nie różni się od osnowy. Nadzwyczajnie rozpowszechnione są one zwłaszcza na ziemiach Wielko- i Białorusi, w mniejszym stopniu — na Małorusi oraz u Słowian zachodnich. Pewne odmiany koszałek i t. p., plecione np., jak na fig. 295, 2, nieobce są też Serbochorwacji i południowej Bułgarji. Niektóre formy, jak np. kryte koszałki (fig. 295, 4) są dziś jeszcze bardzo pospolite na Polesiu; dawniej były używane w całej niemal rdzennej Polsce, a także u Kaszubów i Słowińców. — Plecionkami z osnową sznurkową są przedewszystkiem niektóre maty w rodzaju poleskich; podobne widzimy m. i. w środkowej oraz wschodniej Azji.

\334. Tkactwo stanowi właściwie odmianę krzyżowej techniki plecenia (fig. 300); granicę trudno jest przeprowadzić, nic więc dziwnego, że toczyły się już o to spory między etnologami. My pójdziemy za tymi badaczami, którzy przyjmują, że tkactwo rozpoczyna się tam, gdzie mamy osobną osnowę i osobny ciągły wątek.