Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 022451

HU U? Ofc’ & % Limit wydruku: 0

O Q O

Slrona 35/293

A. UutonU Kutamt /n-hlń-ti' Tnyit. ZagaMah ItkttMnt.Wtnatmia XOS

ISBN iS-Ol Ił5łn ». O hy WN Hm NWS

W zakresie wymowy na poziomic normy użytkowej⁸⁸ charakterystyczne jest akcentowanie paroksytoniczne wszystkich wyrazów i ich form (z wyjątkiem pewnych wyrazów-cytatów i określonego typu skrótowców⁸⁹), czyli (np.polityka, tego historyka, opera. siedzieliśmy, pisaliście, czekalibyście, dziewięćset. żebyście). Ten poziom normy reprezentuje także wymowa [sezszał], [czszeba], [roman-tysmj, fjapłko].

W zakresie fleksji na poziomic normy użytkowej są na przykład formy bezokoliczników mielić, pielić, ścielić; formy czasu przeszłego mieliłem, pieliłaś, ścielił itd., B. Ip [jem] kotleta, [kroję] ogórka, [kup mi] loda; M. Im postacie, anioły, D. Im kropli, N. Im Ościami, gałęziami; stopniowanie: odporny - bardziej odporny, spokojny - bardziej spokojny.

Jeśli chodzi o składnię, to w zakresie normy użytkowej mieści się konstrukcja dostarczać coś (bez zróżnicowania ‘całość - część'), zwrot w oparciu o coś (w znaczeniu przenośnym: w oparciu o dane statystyczne), używanie liczebników głównych w połączeniu z nazwami istot niedorosłych i pewnymi rzeczownikami z grupy phtralia tantum (sześć prosiąt, trzy pisklęta, osiem drzwi), a określeń ze słowem para z innymi wyrazami tego rodzaju (dwie pary grabi), używanie form 2. osoby Im z wyrazem państwo (np. w sformułowaniu rozumiecie państwo czy w zwrocie adresatywnym przyjdźcie państwo itd.).

W zakresie słowotwórstwa w normie użytkowej typowe jest tworzenie przymiotników z formantem -owy od niemal wszystkich podstaw rzeczownikowych (obuwiowy, wiedzowy, pomocowy, ślićznościowy), a także posługiwanie się formacjami złożonymi typu autoszyba, supersilny, ekstrazabawa.

Dla normy użytkowej typowa jest też akceptacja licznych neosemantyzmów. np. sensat 'człowiek wszędzie węszący sensację’, pasjonat 'człowiek z pasją oddający się jakiemuś pożytecznemu zajęciu^-, kasa 'pieniądze, zwłaszcza duża ich suma’. Występują także zapożyczenia, zwykle anglicyzmy. np. lunch, bil-board. dealer, leasing, haker, e-mail; to zjawisko jest typowe zwłaszcza dla normy profesjonalnej. W normie użytkowej mieszczą się liczne ekspresywizmy (np. czubek, oszołom, komuch - to zjawisko jest typowe dla normy potocznej); akceptuje się też używanie wyrazów w nowej postaci morfologicznej (wysprze-daż, nadwyrężyć, te derby).

Dopuszczalne są nowe postaci frazeologizmów, na przykład spełniać rolę, trudny orzech do zgryzienia, a także nowe rozumienie związków frazeologicznych. np. śmiać się w kułak ironicznie i jawnie, prosto w oczy’, cienko prząść ‘być w jakichkolwiek kłopotach^-.

Nic każdy element języka można opisać na obu poziomach normy. W wielu wypadkach nic występuje wariantywność⁹⁰ możliwa do zinterpretowania normatywnego. Na przykład w celowniku liczby mnogiej wszystkie rzeczowniki

** W zasadzie wc wszystkich jej trzech odmianach, dlatego dalej piszemy ogólnie o normie użytkowej, choć w większości wypadków przykłady pochodzą z polszczyzny potocznej ogólnej.

Np .fairplay (lerplcj]. rwiy (ziri).puree [pirc. pjurc). PSL (pcescl): ale już dopuszczalne: PKO [pekao]-

^,,u Więcej o wariantach w normie i ich typach zob. s. 37-41.

Start

j? Itelix iLibrary Reader

9 Kultura języka polskie...

te Zrzuty ekranu

PL E3 ^