Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 023351

HU U? Ofc’ & % Limit wydruku: 0

a o ©

Slrona 87/293

A. UutonU Kutamt /n-hlń-ti' Tnyit. ZagaMah ItkttMnt.Wtnatmia XOS ISBN iS-Ol Ił5łn ». O hy WN Hm Jrttf

12.2. Manipulacja językowa

Wyrazistym naruszeniem etyki słowa jest manipulacja językowa, czyli takie używanie wyrazów, wyrażeń i wypowiedzeń, którego celem jest próba nieuczciwego wpływania na zachowania, postawy i przekonania innych ludzi. W szerszym rozumieniu manipulacją językową nazwiemy każde takie nieuczciwe działanie, do którego wyzyskuje się środki językowe. Manipulacją będzie więc niemówicnic o czymś, o czym powiedzieć się powinno (zatajanie faktów), wyraźne kłamstwo (mówienie nieprawdy ze świadomością tego. że jest to nieprawda), posługiwanie się eufemizmami (wydarzenia grudniowe, przejściowe trudności w zaopatrzeniu w cukier), hipcrbolizacja treści (wielkie osiągnięcie narodu polskiego - o locie Polaka w kosmos), używanie zdań i wyrażeń o znikomej zawartości treściowej (Jesteśmy odpowiedzialni za przyszłość naszych dzieci i wnuków. Jutro będziemy żyli tak, jak dziś na to zapracujemy) lub zdań uogólniających (Wszyscy wiemy, że....; Nikt nie chce żyć w biedzie).

„W węższym sensie jest to manipulacja, przy której właśnie środki językowe, a więc określone cechy wyrazów i struktury gramatycznej (nie zaś same treści przez nie wyrażane) umożliwiają wywieranie na odbiorcę wpływu, z którego on nic zdaje sobie sprawy”²¹⁷. Istotne jest bowiem to. że odbiorca tekstu zmanipulowanego nie jest świadomy tego, że takiemu zabiegowi jest poddawany, że nie jest świadomy rzeczywistych celów używania określonych środków językowych. Na manipulacji językowej oparta jest nowomowa; omawiając to zjawisko, zanalizujemy więc także mechanizmy manipulacyjne.

12.3. Nowomowa

Termin nowomowa jest tłumaczonym z angielskiego (newspeak) określeniem zdcgcncrowancgo języka opisanego w powieści Gcorgc'a Orwella 1984. W polszczyźnie używa się tego terminu w różnych znaczeniach. Najogólniejsze z nich nawiązuje do sensu, jaki nadał mu Orwell: jest to język państwa totalitarnego. kreowany odgórnymi dekretami, oddany w służbę ideologii tego państwa. Niekiedy rozumie się nowomowę bardziej szczegółowo - jako język totalitarnej propagandy politycznej. Najczęstsze rozumienie tego terminu to: język władzy i kontrolowanych przez nią środków upowszechniania informacji w państwach o ustroju totalitarnym, służący szeroko pojmowanej propagandzie i wykorzystywany do arbitralnego manipulowania nastrojami i zachowaniami społecznymi, mający także na celu uformowanie myślenia całego społeczeństwa w sposób narzucony przez władzę.

Nowomowę tworzy rządząca siła polityczna (partia bądź inna organizacja totalitarna) i stosuje w swoich tekstach oficjalnych i propagandowych. Następnie zjawisko to przenika do języka urzędowego, a po części także do potocznego. Można powiedzieć, że nowomowa jest wynaturzeniem języka, obserwo-

J. Puzynina, Simo ,nuimpulacta" w ftzykit ptfbium, [w:] Język wartości. Warszawa 1992, s. 218-219.

Start

Itelix iLibrary Reader

9 Kultura języka polskie...

te Zrzuty ekranu

PL E3 ^