Stróżewski „O prawdziwości dzieła sztuki”

O PRAWDZIWOŚCI DZIEŁA SZTUKI

garden pisze, że „najważniejsza funkcja, którą mogą spełniać przedstawione [w dziele literackim - W. S.] sytuacje przedmiotowe, polega na przekazywaniu i objawianiu określonych jakości metafizycznych", które - jak czytamy dalej - „gdy pojawiają się w życiu, są tak potężne, że porywają nas w swoją moc i porażają nas. Nie mamy siły ani czasu, aby zatopić się w kontemplacji", chociaż „za tym kontemplacyjnym zatopieniem się w nich ... tęsknimy i tej tęsknoty nie umiemy w sobie wygasić".²⁰ A Heidegger podkreśla, że „sztuka jest stawaniem się i wydarzaniem się prawdy" („Dann ist die Kunst ein Wer-den und Geschehen der Wahrheit"²¹), dzieło sztuki zaś pozwala być rzeczy tym, czym naprawdę jest, pozwala ziemi być ziemią: „Das Werk lafit die Erde eine Erde sein."²²

Dlaczego tak się dzieje? Skąd bierze się ta szczególna, objawiająca najgłębsze tajemnice bytu, moc sztuki? Pozostawiając pytanie to pytaniem, zwróćmy uwagę na jeden tylko moment. Sztuka jest domeną wartości estetycznych, domeną piękna. Dawno odkryto najściślejszy związek piękna z prawdą i dobrem. To nie może nie rzutować na sposób prawdziwego widzenia rzeczywistości przez piękno sztuki. A piękno jest naprawdę pięknem wtedy, kiedy sięga najgłębiej. Aspektu semiotycznego sztuki nie można oderwać od właściwego jej aspektu aksjologicznego.

fb»-

²⁰    R. Ingarden, O dziele literackim, op. cit, s. 370-371.

²¹    M. Heidegger, Der Ursprung des Kunstwerkes, w: Holzwege, Franklurl am Main 1972, s. 59.

²²    Ibidem, s. 35.

Płaszczyzny sensu w dziele malarskim

roblem sensu w dziele malarskim - podobnie zresztą jak w każdym innym dziele sztuki - rozważany może być dwojako, w zależności od węższego bądź szerszego rozumienia sensu dzieła. W pierwszym przypadku ograniczamy sens do aspektu semiotycznego, który odróżniamy od ontologicznego i aksjologicznego ujęcia wytworu artystycznego.¹ Z kolei, idąc za klasycznym rozróżnieniem Charlesa Morrisa, możemy w ramach tego aspektu badać semantyczną, syntaktyczną i pragmatyczną funkcję dzieła. W drugim przypadku pojęcie sensu rozumiemy tak, że wychodzi ono poza aspekt semiotyczny, pozwalając mówić także o -i la przykład - sensie aksjologicznym, w szczególności o sensie artystycznym czy sensie estetycznym. Spróbujmy wykazać, że podstawowe pytanie, dotyczące szerokiego rozumienia sensu, brzmi: „Dlaczego tak?" Nim właśnie, i możliwymi odpowiedziami na nie, będziemy zajmować się przede wszystkim.

Ale i tu potrzebne jest rozróżnienie. Otóż pytanie „dlaczego tak?" można rozumieć w znaczeniu przyczynowym bądź

ń»-

Zob. w niniejszym tomie rozdział Trzy wymiary dzieła sztuki.

257