86739 Stróżewski „O prawdziwości dzieła sztuki”

O PRAWDZIWOŚCI DZIEŁA SZTUKI

4 “ĆS

Spróbujmy usystematyzować warunki, które są niezbędne, by można było mówić o interpretacji prawdziwościowej, a poprzez nią o prawdziwości dzieła.

I.    Od strony dzieła:

posiadanie sensu nadającego się na przedmiot interpretacji prawdziwościowej.

II.    Od strony interpretatora (hermeneuty):

1.    zdolność wydobywania sensu dzieła, w tym:

a.    zdolność dostrzeżenia tego sensu i „poddania się" mu,

b.    zdolność podjęcia decyzji jego dalszego interpretowania,

2.    zdolność ustrukturalizowania tego sensu w określono jednostki znaczeniowe,

3.    decyzja podjęcia i przeprowadzenia właściwej interpro tacji prawdziwościowej, a w konsekwencji nadania uprzednio sformułowanym jednostkom znaczeniowym kształtu zdań wyrażających rzetelne sądy o rzeczywisto ści transcendentnej wobec dzieła,

4.    decyzja dotycząca „głębi" i „rozległości" tej interpretacji - i zatrzymania w odpowiednim momencie procesu in terpretacyjnego,

5.    decyzja wyboru tej a nie innej interpretacji, jeśli dzieło nasuwa więcej niż jedną możliwość interpretacyjną - lub decyzja kolejnego przeprowadzenia i wyczerpania wszystkich interpretacji w danym momencie możliwych

Jest rzeczą oczywistą, że interpretator musi dysponować tak że określoną wiedzą o świecie, zdolnością doświadczenia jego bogactwa, tajemnicy, wymiarów - inaczej nie będzie miał żailiicj możliwości „porównania" sensów wydobywanych z dzieła z r/.e czywistością, do której owe sensy mają być odniesione.

III.    Od strony interpretacji:

1.    koherencja sądów, które się na nią składają,

2.    wierność wobec dzieła,

3.    adekwatność w stosunku do rzeczywistości transcendentnej, do której interpretaqa (jako prawdziwościowa) się odnosi

Kończąc, postawmy jeszcze trzy pytania, wiążące się ścisk- /. dotychczasowym tokiem wywodów, a zarazem wytyczające pola ewentualnych dalszych badań szczegółowych:

1.    Jaki jest stosunek interpretacji prawdziwościowej - rozumianej jako czynność interpretacyjna - do innych rodzajów mlerpretacji?

2.    Jaki jest stosunek interpretacji prawdziwościowej - rozumianej jako wytwór - do estetycznej konkretyzacji dzieła?

3.    Jaka prawda o rzeczywistości ujawnia się dzięki prawdziwościowej interpretacji dzieła sztuki?

Ad 1. Interpretacja prawdziwościowa będzie tym bogatsza, im bogatsze okaże się poprzedzające ją odczytanie dzieła Wynika z tego, że nie ma ona zastąpić innych rodzajów Interpretacji, takich np. jak te, które proponują Emil Staiger,

I ,uo Spitzer, Juliusz Kleiner, Stefan Sawicki czy Janusz Sławiński.¹⁷ Interpretacja prawdziwościowa zakłada je i wykorzy-sluje ich wyniki w takim stopniu, w jakim dotyczą one samego dzieła, zwłaszcza zaś pomagają wydobyć jego immanentny sens. Możemy bez reszty zgodzić się z twierdzeniami Sławińskiego, przedstawionymi w jego znakomitej rozprawie Opro-blt 'mach „sztuki interpretacji".

litk więc zdania interpretacyjne - w odróżnieniu do opisowych - stanowi,) jak gdyby wyraz interwencji badawczej w empirię dzieła. Są napastliwe wobec utworu w tym sensie, że wprowadzają w jego obręb określone instrumenty poznawcze, kategorie zmuszające utwór, często w sposób gwałtowny i bezwzględny, do wyznania tajemnicy swego szy-I ii i /dania takie nie są „prawdziwe" ani „fałszywe", lecz mają wartość

¹ I Staiger, Sztuka interpretacji, w: Współczesna teoria badań literackich za granica, 1.1, Kraków 1970, s. 197-219. G. Kayser, Ocena dzieła literackiego i jego interpretacja, ibidem, s. 221-238. K. Vossler, L. Spitzer, Studia styłi-■ilęczne, Warszawa 1972. J. Kleiner, Analiza dzieła, w: Teoria badań literackich w Polsce, oprać. H. Markiewicz, Kraków 1960, t. 1, s. 215-223.

' ■ ' łn wieki: Uwagi o analizie utworu literackiego, w: Problemy teorii lite-i.ilun, Wrocław 1967, s. 372-392. J. Sławiński, Oproblemach „sztuki interpretacji", w: Dzieło, język, tradycja, Warszawa 1974, s. 157-170.

253