tomI (329)

Badanie pacjf.nta dla potrzeb fizjoterapii 331

Ocena wydolności fizycznej stanowi kolejny rodzaj badań czynnościowych, informujących o możliwościach badanego w zakresie podejmowania różnorodnych wysiłków fizycznych. Na ich podstawie określa się tolerancję wysiłku czyli zakres wydolności, w jakim nie występują jeszcze patologiczne objawy, przede wszystkim ze strony układu krążenia. Badania te mają zatem wartość diagnostyczną i orzeczniczą (np. określanie stanu badanego i przydatności do wykonywania niektórych zawodów), przede wszystkim jednak stanowią one podstawę dobom ćwiczeń leczniczych (obciążeń treningowych) oraz cenny miernik skuteczności usprawniania.

Wspólną cechą wszelkich badań z tej grupy jest ocena różnych parametrów, ale zawsze w powiązaniu z obciążeniem organizmu wysiłkiem fizycznym. Poza pewnymi wyjątkami (p. np. handgńp), warunkiem koniecznym jest tutaj zaangażowanie dużych grup mięśniowych, w związku z czym próby wysiłkowe wykonuje się na ogół na bieżni ruchomej lub na ergometrze rowerowym (czasem korbowym). Drugim warunkiem jest mierzalność wykonanej pracy (lub mocy), co ułatwia interpretację i porównywanie wyników uzyskanych przez różnych badanych. Trzecim z kolei warunkiem jest odpowiedni dobór wielkości obciążenia - przy czym obciążenia zbyt małe nie mają żadnego znaczenia dla określenia faktycznej wydolności, a zbyt duże mogą być niebezpieczne dla badanego. Mówi się też, że obciążenie pracą musi być powtarzalne i na tyle proste, aby nie wymagało od badanego posiadania specjalnych umiejętności (wprawy) koniecznych do wykonania próby.

Wszystkie próby wysiłkowe można scharakteryzować pod względem wielkości obciążenia, czasu ich trwania oraz przebiegu. Nie systematyzując specjalnie tych prób, rozróżnia się więc: obciążenia maksymalne (nie stosowane w rehabilitacji), submaksymalne oraz próby o umiarkowanej intensywności. Różne obciążenia mogą być przy tym stosowane jako krótko- lub długotrwałe, a próby mogą mieć przebieg ciągły lub przerywany. Mówiąc o przebiegu próby (badania) warto dodać, iż rozróżnia się też próby, w których pomiarów różnych parametrów dokonuje się w czasie ich trwania oraz próby, w których pomiarów dokonuje się po zakończeniu wysiłku - na ogół z określeniem dynamiki powrotu badanych parametrów do stanu wyjściowego.

W pierwszej grupie znajdują się więc próby wysiłkowe, w których podczas pracy na cykloergometrze, bieżni ruchomej lub podczas wchodzenia na stopień dokonuje się pomiarów pozwalających na określenie zdolności pobierania tlenu przez ustrój badanego lub określenie wielkości pracy do jakiej jest on zdolny. Ocena zdolności pobierania tlenu na ogół dokonywana bywa w sposób pośredni. Punktem wyjścia jest częstotliwość tętna podczas próby, na podstawie czego z nor-mogramu odczytuje się wielkość maksymalnego poboru tlenu (sposób Astrandów i Ryminga albo Margani). O wiele dokładniejsze są metody bezpośrednie, dokonywane przy pomocy specjalnej aparatury - rejestrującej podczas wysiłku, w sposób ciągły, zawartość tlenu i dwutlenku węgla w powietrzu oddechowym. Z uzyskane-