Image
75 djvu

164

Ustawa Królestwa była najbardziej postępową kartą konstytucyjną w Europie ówczesnej, była o wiele liberalniejszą i swojską od statutu Księstwa Warszawskiego. System wyborczy, oparty na zasadzie wyborów bezpośrednich, równomierności okręgów, umiarkowanym cenzusie, był o wiele doskonalszym od systemów państw zachodnich, Anglii i Franeyi. Nazwy polskie wprowadzone zostały do urzędów i administracyi, posłom przyznano prawo wyrażania życzeń swoich w petycyach do tronu i swobodnej dyskusyi nad wnioskami rządowymi. Ujemną stroną ustawy była niejasna re-dakcya niektórych artykułów, otwierająca szerokie pole do nadużyć, do dwuznacznego tłómacze-nia wielu gwarancyi konstytucyjnych.

W dziedzinę stosunków społecznych nie wprowadza ustawa zmian ważniejszych, podobnie jak statut Napoleoński, przyznaje wszystkim obywatelom wolność i nietykalność, ale przewagę w sejmie, dostęp do wyższych urzędów zapewnia zamożnej szlachcie, utrzymuje stanową podstawę w reprezentacyi sejmowej.

Ustawa konstytucyjna nie utrzymała się długo. Nie utrzymała się ustawa z 1815 roku, jak nie utrzymują się nigdy konstytucye nadane przez obce potęgi, oparte na dobrej woli jednostek, nie wysnute z ducha i potrzeb narodu.

29 listopada ló30 roku wybuchło powstanie. Nieporozumienie, niepewność czyli walka ta podjęta jest li tylko w obronie konstytucyi, czyli celem jej odzyskanie dla Polski niezawisłości państwowej, zaciężyły fatalnie nad listopadowem powstaniem, sparaliżowały jego siłę, jego rozpęd w samym zarodku...

Upadek powstania sprowadził upadek ustawy konstytucyjnej i wolności, zabezpieczonych Pola-