Obraz�9

184 Podstawy dydaktyki ogólnej

Czy są to oczekiwania realne?

Niewątpliwie tak. Warunkiem jednak podstawowym ich właściwego wykorzystania jest włączenie nowoczesnych środków i materiałów technicznych do procesu nauczania jako składnika wspomagającego nauczyciela, a nie jego substytut. Obecnie istnieją co najmniej dwa systemy tak rozumianego zastosowania komputerów w szkolnictwie, a mianowicie nauczanie wspomagane przez komputer (Computer assisted instruction — CAI) oraz nauczanie organizowane z pomocą komputera (Computer managed instruction — CMI) (por. np. Cooley, Glaser, 1969; Houziaux, 1972, s. 120; Haefner, 1985, s. 85 i nast.).

W obu systemach środkiem służącym do realizacji nauczania jest układ złożony z elektronicznej maszyny liczącej, urządzeń peryferyjnych oraz odpowiedniego programu. Układ tego rodzaju jest zazwyczaj przystosowany do równoczesnej pracy w zakresie kilku przedmiotów nauczania, których może się uczyć w tym samym czasie kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu uczniów. Sprzężenia na linii „układ — uczeń” są zapewnione dzięki takim urządzeniom, jak dalekopis, rzutniki przeźroczy, projektory filmowe, magnetofon, monitory telewizyjne itp. Utrzymaniu sprzężeń na linii „uczeń — układ” służą z kolei zestawy przycisków (gdy wchodzi w grę wybór odpowiedzi) lub dalekopis (przy konstruowaniu odpowiedzi).

Schematyczne ujęcie omawianych sprzężeń, obrazujące główną zasadę funkcjonowania obu schematów, przedstawiono na rysunku 11.

Rys. 11. Zasada funkcjonowania systemów CAI i CMI

Komputer analizuje, ocenia i przechowuje w pamięci nie tylko odpowiedzi udzielane przez uczniów na pytania zawarte w programie, lecz również czas pracy każdego z nich z programem oraz rodzaje i liczbę popełnionych błędów. Dzięki temu nauczyciel dysponuje pełnym obrazem pracy wszystkich uczniów, przy czym na ów obraz składają się —oprócz końcowych wyników nauczania — także sposoby i drogi dochodzenia do nich.

Gdy zaś chodzi o cechy szczególne obu systemów, to w systemie CAI odpowiednio zaprogramowany komputer może spełniać takie funkcje dydaktyczne, jak: przekazywanie informacji; ich utrwalanie, czemu służą tzw. programy powtórzeniowe; kontrola i ocena wyników nauczania (programy kontrolne); wdrażanie uczniów do indywidualnego i grupowego rozwiązywania problemów, między innymi za pomocą programów symulacyjnych; sterowanie procesem uczenia się realizowanego na materiale „zmagazynowanym” w komputerze (programy korepetycyjne) lub znajdującym się poza nim (programy sterujące).

Z kolei w systemie CMI komputer stanowi swoisty bank informacji pedagogicznych, który gromadzi, przechowuje w pamięci i udostępnia nauczycielom dane na temat sytuacji materialnej i rodzinnej uczniów, ich stanu zdrowia, pozycji zajmowanej wśród rówieśników, postępów w nauce, zainteresowań, cech charakteru itp. Oprócz tego może być wykorzystywany dla celów dydaktycznych jako źródło informacji, środek służący do utrwalania i kontroli wiadomości, wyrównywania luk w wiadomościach, słowem — jako korepetytor.

Powstanie i rozwój obu scharakteryzowanych systemów skomputeryzowanego nauczania wskazuje, że również w pracy dydaktycznej .,... monopol mózgu został podważony przez techniczny system przetwarzania informacji” (Haefner, tamże, s. 65). Nie jest to jednak zjawisko szkodliwe. Sprawia ono bowiem, że analogicznie do rewolucji przemysłowej, która zwielokrotniła siłę ludzkich mięśni, również rewolucja elektroniczna, jakiej obecnie jesteśmy świadkami, przyczynia się do wzrostu siły i rozszerzenia możliwości ludzkiego umysłu w takich między innymi zakresach, jak: rozwiązywanie prostych problemów (łącznie i wyszukiwaniem konstytutywnych cech tych problemów), tworzenie nowych struktur pojęciowych oraz przebudowa struktur już istniejących.

Sprawdzian 8

1.    Opisz teoretyczne założenia programów liniowych, rozgałęzionych i mieszanych, eksponując ich podobieństwa i różnice.

2.    Na czym polega różnica między zasadami nauczania konwencjonalnego a zasadami nauczania programowanego?