Obraz�3

172 Podstawy dydaktyki ogólnej

dziwej wśród kilku fałszywych czy niepełnych nie tylko nie prowadzi, zdaniem krytyków, do pozytywnych wyników uczenia się, lecz przeciwnie — osłabia te wyniki. Zmuszając osobę korzystającą z programu do wybierania odpowiedzi, narażamy ją przez to na zapamiętywanie odpowiedzi złych, najczęściej konstruowanych przez autorów programu w sposób sztuczny. Ponadto słabsi uczniowie — usiłując jak najszybciej uporać się z wykonaniem zleconego im zadania, jakim jest studiowanie programu rozgałęzionego — mogą pójść po najmniejszej linii oporu i po prostu zgadywać odpowiedzi, wybierać je metodą prób i błędów.

Zastrzeżenia budzi także charakterystyczna dla programu Crowdera organizacja uczenia się ciągłymi skokami, która powoduje, że uczący się podmiot nie może pracować systematycznie i bez zakłóceń. Ustawiczne bowiem odsyłanie go do ramek korektywnych nie pozwala skoncentrować się na głównym wątku tematycznym, a ponadto uniemożliwia mu I odróżnienie tego, co rzeczywiście ważne, od tego, co drugorzędne. W tej sytuacji mało istotne szczegóły przeplatają się ze sprawami o istotnym znaczeniu dla danego tematu, wskutek czego w umyśle odbiorcy programu powstaje mało operatywna mozaika różnych wiadomości.

I jeszcze jedna uwaga krytyczna, tym razem wymierzona zarówno przeciwko programom liniowym, jak i rozgałęzionym. Proces uczenia się jest czynnością niezmiernie złożoną. Dlatego też — twierdzą przeciwnicy obu wymienionych odmian programowania — nie powinno się go wtłaczać w wąskie ramy bądź to „uczenia się przez pisanie” I (program liniowy), bądź też „uczenia się przez zgadywanie” (program rozgałęziony). Znacznie korzystniej byłoby połączyć w jedną całość obie formy udzielania odpowiedzi i dzięki temu stworzyć program bardziej racjonalny, bliższy rzeczywistemu mechanizmowi uczenia się ludzi.

Metoda sheffieldzka. Sformułowane wyżej stwierdzenie znalazło się u podstaw tzw. dydaktycznego programowania mieszanego, które jest dziełem psychologów brytyjskich z Uniwersytetu w Sheffield. Charakteryzuje się ono tym, że:

* Materiał nauczania dzieli się na różne co do objętości dawki (porcje, kroki). Decydującymi kryteriami podziału są przy tym: cel dydaktyczny, który ma zostać zrealizowany dzięki danemu fragmentowi tekstu programowanego oraz merytoryczne właściwości tematu. Jeżeli np. zakłada się, że program ma być dla korzystających z niego osób jedynym źródłem informacji na określony temat, to siłą rzeczy musi być obszerniejszy aniżeli wówczas, gdyby spełniał tylko funkcję kontrolną lub korektywną.

*    Uczeń dokonuje odpowiedzi zarówno w drodze wyboru, jak i przez wypełnianie figurujących w tekście luk. I tym razem czynnikiem, który sprawia, że autor programu mieszanego opowiada się za jedną z wymienionych możliwości, jest cel dydaktyczny, który chce osiągnąć. Przykładowo: skinnerowską zasadę konstruowania odpowiedzi stosuje się przeważnie w ramkach korektywnych, aby ułatwić uczącemu się podmiotowi bezbłędne opanowanie materiału, z którym ma ponownie do czynienia. Z kolei crowderowską zasadą wyboru odpowiedzi operuje się na ogół w tzw. ramkach głównych, zawierających informacje podstawowe, przeznaczone dla wszystkich odbiorców programu.

*    Odbiorca ten nie może przejść do następnej ramki studiowanego tekstu dopóty, dopóki nie opanuje dobrze treści ramki poprzedniej. Założenie to jest wprawdzie wspólne dla wszystkich odmian programowania dydaktycznego — tzn. tych czynności, w których wyniku powstają programy liniowe, rozgałęzione i mieszane—niemniej w programowaniu mieszanym przypisuje się mu specjalne znaczenie. Dzieje się tak dlatego, że twórcy programów mieszanych przewidują możliwość nie tylko indywidualnej, lecz również grupowej pracy z tekstem programowanym. Skuteczność zaś tej ostatniej, jak podkreślają, jest uzależniona od rygorystycznego przestrzegania omawianego założenia w stopniu jeszcze większym aniżeli skuteczność pracy indywidualnej.

*    Treść poszczególnych ramek jest zróżnicowana stosownie do zdolności wykazywanych przez osoby studiujące program oraz stopnia ich zaawansowania w nauce. Ze względu na to założenie program mieszany jest bliższy programowi rozgałęzionemu, w którym—jak już wskazywaliśmy — indywidualizacji podlega zarówno treść, jak i tempo uczenia się.

*    W programowaniu mieszanym (podobnie zresztą jak w liniowym i rozgałęzionym) obowiązuje zasada stopniowania trudności oraz trwałości zdobywanej przez uczniów i studentów wiedzy.

W postaci graficznej strukturę programu mieszanego w wersji sheffieldzkiej przedstawia rysunek 9.

Program mieszany nie jest tak ostro krytykowany jak programy pozostałe, tzn. liniowy i rozgałęziony. Być jednak może, iż dzieje się tak wskutek mniejszej popularności tego programu, w związku z czym w toku okrojonych na szerszą skalę badań empirycznych nie zdołano ustalić wszystkich jego wad i zalet.

Metoda blokowa. Nauczanie programowane o charakterze klasycznym, ukształtowane przez koncepcje Skinnera i Crowdera. ma rację