page0145

135

sporu toczyć nie będzie; bo świat przyrody nie daje nam nic podobnego do wzruszenia, do aktu woli; ale na odwet, wszystko co jest przedmiotem nauki fizycznej, wszystko co postrzegamy naszymi zmysłami zewnętrznymi, mogło by być żądane przez psychologią jako jej własność. Zatem oczywiście poprzednie określenie jest zbyt rozległe, nie wystarcza samo jedno. Nie udaje mu się wydzielić istotną cechę duchowości. Cecha ta istnieje, przeczuwamy ją, ale nam jej nie sformułowano.

Nie wiele szczęśliwszem było i drugie określenie przez treść. Dla oddzielenia świata materyal-nego od duchowego przypomniano sobie koncepcyę Kartezyusza i powiedziano: »psychologia jest nauką tego, co istnieje tylko w czasie, podczas gdy fizyka jest nauką tego, co istnieje w czasie i prze-strzeni«.

Na to teoretyczne rozumowanie możnaby zaraz odpowiedzieć, że w naszem istotnie przeży-wanem życiu ciągle lokalizujemy w przestrzeni nasze myśli, nasze ja, naszą całość intelektualną. W tej chwili obserwuję siebie samego i biorę siebie za przykład. Piszę te wiersze w swoim gabinecie, i nie ma rozumowania metafizycznego, które zmusiłoby mnie do porzucenia tego najgłębszego przekonania, że cała moja intelektualność jest w tym pokoju, na drugim piętrze domu mego w Meudon. Jestem tu, a nie gdzieindziej. Ciało moje jest tu, i dusza moja, jeśli ją mam, jest tu również. Jestem gdzie jest ciało moje, myślę nawet, że jestem w niem.

http://rcin.org.pl