20022 SWScan00132

172 ANALIZA FUNKCJONOWANIA MEDIÓW MASOWYCH

kich „łańcuchów prasowych" już stanowi groźbę dla swobody i jakości prasy [Bagdikian, 1987]. Koncentracja zagraża różnorodności wypowiedzi, gdyż właściciele należą ex definitione do klasy uprzywilejowanej. Koncentracja ogranicza też dostęp do mediów dla szerokiego grona odbiorców oraz zmniejsza różnorodność mediów i rozmaitość ich przekazów.

Problemy mediów w wymiarze normatywnym

•    Koncentracja i monopolizacja

•    Wiadomości i jakość informacji

•    Bezpieczeństwo i ład społeczny

•    Moralność i obyczajowość

•    Kulturowa wartość i komercjalizm

•    Kulturalna autonomia i uczciwość

Źródło: McQuail, 1994

Tematem spornym jest jakość wiadomości dostarczanych obywatelom i społeczeństwu. W telewizji mnożenie kanałów nie prowadzi do podwyższenia, ale raczej obniżania jakości informacji dziennikarskich. Media masowe oskarża się często o sensacjonalizm i trywializm, pominięcia, niedokładności, a nawet zmyślenia (tzw. fakt prasowy). Dlatego często jest wyrażana potrzeba obiektywnego i zrównoważonego informowania - także w wymiarze międzynarodowym [Varis, 1984],

Od dawna podejmowanym tematem jest odniesienie mediów do bezpieczeństwa i władzy państwa. Uważa się, iż media mają obowiązek nie naruszać stabilności państwa w gwałtowny sposób. Toteż w pewnych ekstremalnych sytuacjach (bunty, terroryzm) działania mediów są prawnie ograniczane.

Trwa także gorąca debata nad moralnością, obyczajnością oraz przedstawianiem seksu, gwałtu i przemocy w mediach. Tragiczna śmierć księżniczki Diany, w samochodzie uciekającym przez tzw. paparazzi, fotografami prasowymi szukającymi intymnych zdjęć sławnych osób, wskazała na zagrożenia sfery prywatnej wywołane wkraczaniem komercjalnych mediów sensacyjnych.

Gdy zanika cenzura, mnożą się inne naciski społeczno-polityczne jako formy ochrony społecznej. Taki charakter ma „Telewizyjna dyrektywa Wspólnoty Europejskiej" dotycząca telewizji ponadnarodowej. Żądania ochrony są wysuwane w imieniu kobiet - zakazu degradujących je reklam oraz pornograficznej przemocy. W Polsce Stowarzyszenie Rodzin Katolickich prowadzi kampanię eliminacji pism pornograficznych z kiosków, a najchętniej z rynku. Także zalecenia dotyczące moralności i ochrony dzieci są coraz ostrzejsze; nowy polski kodeks kamy, tolerując pornografię dorosłych, uznaje za przestępstwo pornografię z udziałem niepełnoletnich (poniżej 15 roku życia).

Oczekiwanie, iż wolne media same wspomogą edukację, kulturę i sztukę okazuje się naiwne, natomiast w warunkach zwiększonej konkurencji o odbiorców rosną rynkowe wymagania wobec mediów. Termin „komercjalizm" ma wiele różnych znaczeń, ale najważniejszym z nich jest przeciwstawienie wartości społecznych i kulturowych. Jest kojarzony z konsumeryzmem, manipulacją, brakiem oryginalności i uczciwości [Blumler, 1992], Prowadzi do ho-mogenizaqi i zaniedbania oczekiwań mniejszości. Na wszystkich szczeblach, od centralnej administracji państwowej do samorządu gminnego, mnożą się żądania autonomii kulturalnej i integralności, czemu ma zagrażać międzynarodowy przemysł medialny. Media, zdaniem krytyków, nie odzwierciedlają kultury narodowej i lokalnej, one ją wypierają.

Wynikiem tych dysput są różne regulacje i zalecenia, także prawne. Obowiązujące prawa ograniczają koncentrację i współposiadanie mediów. Także wprowadzono subsydia państwowe podtrzymujące słabsze wydawnictwa i pisma [Picard, 1985]. Nowe regulacje odnoszące się do telewizji, nakazujące jej przestrzegania neutralności, poszanowania mniejszości etnicznych. Niekiedy wprowadza się limity importu kulturalnego albo zalecenia wysokiej proporcji krajowej produkcji kulturalnej.

Zmiany w mediach nie zmieniły jeszcze w zasadniczy sposób treści opisanych wyżej doktryn i norm, lecz mają duży wpływ na ich relatywną siłę i priorytety. Wzrost liczby kanałów telewizyjnych ograniczył nacisk polityczny na dawniej „dominujące" media, jak dziennik centralny i telewizyjny. Ludzie i politycy mniej się boją monopolu mediów. Więcej jest różnorodności. Ogólnie mówiąc, wzrasta ostatnio rola regulacji rynkowej, a zmniejsza rola regulacji publicznej [McQuail i Siune, 1986].

8.4. ANALIZA POLITYKI W DZIEDZINIE MEDIÓW KOMUNIKOWANIA

Doktryna prasowa stanowi istotny wprawdzie, niemniej tylko jeden z elementów polityki w dziedzinie mediów komunikowania. Wyznacza ona bowiem ogólne cele, natomiast pozostawia sferze działania politycznego szczegółowe ich realizacje. Przez politykę w dziedzinie mediów komunikowania należy zatem rozumieć całokształt uchwalonych praw, ustalonych norm i zasad kierujących działaniem mediów komunikowania na wszelkich szczeblach, poczynając od ogólnego kierownictwa politycznego, a kończąc na różnych poziomach wykonawczych administracji [Goban-Klas; 1978].

Jako złożone działanie polityczne i społeczne, polityka może zatem zostać podzielona na dwa główne etapy: ustalania i wyznaczania celów oraz ich realizację osiągania. Wyznaczanie celów polityki opiera się na przesłankach trojakiego rodzaju:

•    zespole nadrzędnych wartości, które ukierunkowują działanie i stanowią jego cel perspektywiczny (przesłanka ideologiczna: doktryna medialna),

•    istniejących potrzebach społecznych i jednostkowych (przesłanka socjologiczna: rzeczywistość społeczna),

•    posiadanych zasobach materialnych (przesłanka ekonomiczno-techno-logiczna: rzeczywistość gospodarcza).