11210 SNB13653

50 Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych

Na podstawie analizy czynników różnicujących posiadanie dóbr trwałych w gospodarstwach domowych osób niepełnosprawnych mogliśmy stwierdzić, iż nie zależy ono w sposób statystycznie istotny lub zależy w bardzo słabym stopniu od liczby osób niepełnosprawnych w gospodarstwie domowym oraz od grupy inwalidzkiej badanych. Fakt posiadania pralki automatycznej, zamrażarki, a także kolorowego telewizora, magnetowidu czy samochodu jest związany przede wszystkim z wysokością dochodu na osobą oraz miejscem zamieszkania na wsi czy w mieście, a więc od statusu ekonomiczno-społecznego całego gospodarstwa domowego. Dodajmy przy tym, że upośledzenie gospodarstw wiejskich w porównaniu z miejskimi gospodarstwami domowymi utrzymuje się nadal, choć dysproporcje te nie powiększają się z upływem czasu.

Efekty zmian standardu oraz wyposażenia mieszkań osób niepełnosprawnych objętych naszym badaniem w sposób syntetyczny oddają formułowane przez nich oceny. W 1999 roku częściej niż w 1993 byli oni usatysfakcjonowani wielkością swego mieszkania (częściej o ponad 10 pkt. proc.) oraz byli częściej zadowoleni z posiadanych tzw. wygód (o 8 pkt. proc.). Równocześnie jednak ostrzej oceniali swe mieszkania z punktu widzenia dostosowania do potrzeb osób niepełnosprawnych. Bardzo niezadowolonych w tym względzie było w 1999 roku już ponad 15%, wobec 10% w 1993 roku. Doceniając zatem realną poprawę swej sytuacji mieszkaniowej, nasi respondenci zaczęli silniej odczuwać z wiekiem różne deficyty, a być może wzrosła też ich wiedza i oczekiwania co do ułatwień i pomocy technicznych.

2.4. Poziom i struktura konsumpcji. Potrzeby i dążenia życiowe

Zebrane przez nas dane pozwalają odtworzyć niektóre aspekty sposobu funkcjonowania gospodarstw domowych z osobami niepełnosprawnymi. Chodzi tu przede wszystkim o problemy, potrzeby generowane przez inwalidztwo oraz zachowania konsumpcyjne w tej szczególnej sytuacji życiowej. Analizujemy dwie następujące sfery codziennych zachowań i deklarowanych potrzeb:

- strukturę konsumpcji ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb w zakresie ochrony zdrowia i leczenia oraz innych potrzeb podstawowych (np. mieszkanie), a także potrzeb wyższego rzędu (kultura, rozrywka),

- deklarowane ogólne cele i dążenia życiowe oraz konkretne zamierzenia

planowane na najbliższy rok w celu realizacji potrzeb związanych

z chorobą lub kalectwem domowników.

Na podstawie deklarowanych przez badanych dochodów oraz kwot wydawanych na zaspokojenie różnych potrzeb staraliśmy się odtworzyć strukturę konsumpcji gospodarstw domowych respondentów. Zdajemy sobie sprawę z tego, że uzyskane wyniki mają charakter tylko orientacyjny. Zebrane informacje nie mają wprawdzie metodologicznego statusu regularnych badań budżetów rodzinnych, mogą jednakże dostarczyć dodatkowej informacji o poziomie życia i sposobie funkcjonowania gospodarstw badanych osób niepełnosprawnych.

Starałyśmy się określić, czy realizowana przez osoby niepełnosprawne struktura konsumpcji wyróżnia je i wskazuje na odmienność potrzeb i aspiracji w odniesieniu do innych gospodarstw. W tabeli 6 przytaczamy wyniki przeprowadzonego porównania dla wybranych rodzajów wydatków. Przedstawione są tam procentowe udziały agregatów wydatków w wydatkach łącznych ogółu gospodarstw domowych w Polsce oraz udziały wydatków w dochodach badanych przez nas gospodarstw z osobami niepełnosprawnymi. Wydatki i dochody przeliczone zostały na jedną osobę w gospodarstwie w skali miesięcznej. Na wstępie warto podkreślić, że deklarowane przez naszych niepełnosprawnych respondentów informacje o poziomie łącznych wydatków w ich gospodarstwach domowych zachowują właściwe proporcje względem publikowanych przez GUS danych o poziomie wydatków ogółu polskich gospodarstw. Według danych GUS wydatki gospodarstw rencistów były np. w 1998 roku o około 10% niższe niż wydatki przeciętnej polskiej rodziny. Jak wynika z poniższego zestawienia, budżety niepełnosprawnych respondentów okazały się również o około 10% uboższe na tle przeciętnej krajowej. Zawyżone natomiast wydają się deklarowane przez nich kwoty wydawane w 1999 roku na potrzeby w zakresie oświaty i czasu wolnego, co oznacza w strukturze wydatków zbyt duże, jak się wydaje, ograniczenie kosztów poniesionych na odzież, higienę, transport i łączność.

Mimo sformułowanych wyżej zastrzeżeń co do statusu metodologicznego dokonanego porównania, możemy stwierdzić kilka charakterystycznych cech wyróżniających strukturę konsumpcji badanych przez nas gospodarstw domowych osób niepełnosprawnych.