26433 IMG183 (3)

VI. Dystrybucja funkcji między działające postacie

Aczkolwiek badaniem objęto tylko funkcje Jako takie, a nie ich realizatorów i obiekty, jednakże warto rozważyć: w jaki sposób funkcje grupują się wokół działających postaci?

Zanim szczegółowo odpowiemy na to pytanie, możemy wskazać, że wiele funkcji logicznie łączy się w określone kręgi. Właśnie owe kręgi odpowiadają realizatorom funkcji. Są to kręgi akcji (Kpyrn achctbiih). W bajce występują następujące kręgi:

1.    Krąg akcji antagonisty (przeciwnika). Obejmuje on: szkodzenie (A), bój lub inne formy walki z bohaterem (B), prześladowanie (flp).

2.    Krąg akcji donatora (dostarczyciela). Obejmuje: przygotowanie do przekazania środka magicznego |§§ i przekazanie bohaterowi środka magicznego (Z).

3.    Krąg akcji pomocnika. Obejmuje: przemieszczenie się przestrzenne bohatera (li), zlikwidowanie nieszczęścia lub braku («/7), ocalenie z pościgu (Cn), wykonanie trudnych zadań (P), transfigurację bohatera (T).

4.    Krąg akcji królewny (poszukiwanej postaci) oraz jej ojca. Obejmuje: zlecanie trudnych zadań (3), otrzymanie znamienia (K), zdemaskowanie (O), rozpoznanie (y), ukaranie przeciwnika (H), wesele (C*). Nie można dokładnie rozgraniczyć funkcji królewny i jej ojca. Ojcu najczęściej przypisuje się zlecanie trudnych zadań jako czynność wynikającą z wrogiego stosunku do narzeczonego. Król też nieraz wymierza karę bądź rozkazuje ukarać uzurpatora.

5.    Krąg akcji osoby wyprawiającej bohatera. Obejmuje tylko wysłanie (moment łączący — B).

6.    Krąg akcji bohatera. Obejmuje: wyprawę na poszukiwania (C<-), reakcję na żądanie donatora (P), wesele (C*). Pierwsza funkcja (C t) jest charakterystyczna dla bohatera--poszukiwacza; bohater-ofiara realizuje tylko pozostałe funkcje.

7.    Krąg akcji uzurpatora obejmuje również wyruszenie na poszukiwania (C|), reakcję na żądania donatora — zawsze negatywną {T_neg) i jako specyficzną funkcję — bezpodstawne roszczenia (0).

Tak więc w bajce występuje siedmiu prota-gonistów. Między te postaci dokonuje się również dystrybucji funkcji w części przygotowawczej (e, 6 — b, e — tu, 2 — g), ale dystrybucja ta jest nierównomierna i nie może określać po-

145

7 — Morfologia bajki