33070 Terapia rodzin Namysłowska11

24 Rozdział 1

a równocześnie z dużą pewnością założyć można, że nowa rodzina rozpoczęła wędrówkę po kole zmieniających się etapów cyklu życia.

Od czasu pionierskich prac Duvall (1977) przyjmuje się takie lub bardzo podobne fazy cyklu życia i tak opisuje się je w licznych monografiach poświęconych rodzinie. Nie można jednak zapomnieć, że istnieje bardzo wiele wariantów cyklu życia rodziny, które pojawiły się wraz ze społeczno-ekonomiczno-kulturowymi przemianami dotyczącymi rodzin we współczesnym świecie. Pierwsza i najważniejsza z nich to znaczna liczba rozwodów. Jeśli przyjmiemy oficjalne dane wskazujące na to, ze 50% rodzin w Stanach Zjednoczonych AP rozwodzi się (Glick 1976), a 61% z nich ponownie zakłada rodzinę, to wtedy ten wariant cyklu życia rodziny ma szansę stać się normatywnym. Słuszne wydaje się założenie Carter (1980), że rozwód stanowi przerwanie lub przemieszczenie w cyklu życia rodziny, które powodują czasowy brak równowagi w rodzinie towarzyszący zmianom, zyskom i stratom w przynależności do systemu rodzinnego. Rodzina potrzebuje jednej lub więcej dodatkowych faz, aby z powrotem znaleźć się na drodze rozwojowej i odzyskać stabilizację. Tak jak w innych fazach cyklu życia, w tych dodatkowych, towarzyszących rozwodowi fazach rodzina przejść musi przez kluczowe zmiany w relacjach oraz rozwiązać zadania emocjonalne. Te ostatnie najlepiej mieszczą się w pojęciu rozwodu emocjonalnego, który musi dokonać się między partnerami. Wymaga to przejścia przez proces żałoby, towarzyszący wycofaniu nadziei, planów i marzeń zainwestowanych w rozpadający się związek oraz uporania się z uczuciami złości, gniewu a nawet nienawiści, nieuniknienie powstającymi w przebiegu rozstania. Uczucia te nie omijają żadnego z członków systemu rodzinnego dotycząc, choć w różnym stopniu, współmałżonków, dzieci oraz trzeciej generacji. Trudno jest oczywiście ustalić, jak długi jest zwykle okres kryzysu rodziny, ale większość autorów, np. Het-herington (1976), uważa, że muszą upłynąć co najmniej dwa lata, aby rodzina mogła przejść do następnej fazy cyklu życia. Nie ulega wątpliwości, że nie zakończony emocjonalnie rozwód, pozostałe uczucia złości, gniewu lub nienawiści mogą całkowicie blokować późniejszą reintegrację rodziny, nie mówiąc już o negatywnym wpływie na dzieci. Będziemy powracać do tego zagadnienia kilkakrotnie w części poświęconej terapii. Biorąc pod uwagę to co powiedziano powyżej, przyjąć należy, że najczęściej „zwykły”, normatywny cykl życia rodziny uzupełniony bywa o fazę rozwodu i okres po rozwodzie w postaci md/.iny z jednym tylko rodzicem. Inne warianty cyklu życia rodziny dotyczyć będą rodzin z jednym tylko rodzicem wychowującym dzieci „miotnie od początku.

Hines (1988) i inni autorzy są zdania, że nad pojęciem cyklu życia rodziny zaciążyły poglądy badaczy zajmujących się głównie amerykańską klasą średnią. Cykl życia rodzin biednych żyjących w trudnej sytuacji ekonomicznej i mieszkaniowej przedstawia się zupełnie inaczej. Hines (1988) proponuje podzielenie go na trzy fazy. 1’ierwsza to faza „nie związanego z rodziną młodego dorosłego”, druga to faza rodziny wielopokoleniowej. Trzecia faza, to okres, w którym opiekę nad młodszymi generacjami sprawuje babka, aktywnie opieku-jąca się małymi dziećmi, która ma równocześnie największą władzę w rodzinie.

Na zakończenie chcielibyśmy raz jeszcze wrócić do teoretycznych rozważań nad cyklem życia rodziny. Podkreślić należy że w rozumieniu cyklu życia pod pojęciem rodziny kryje się rodzina trzypokoleniowa, ona bowiem stanowi jednostkę emocjonalną w naszych rozważaniach. Nie ma to nic wspólnego z pojęciem „klasycznej rodziny typowej dla zachodniej nostalgii” (Goode 1971), w której dominuje wzajemny szacunek, satysfakcja, rządzi zaś mocną ręką patriarcha. Carter i McGoldrick (1980) podkreślają, że rodziny takie cechowały często: „rasizm, seksizm i wyraźnie klasowa orientacja”, choć zostały zmitolo-gizowane w literaturze, szczególnie dotyczącej amerykańskiego Południa. Bardzo ważne dla zrozumienia pojęcia cyklu życia rodziny i jego znaczenia dla terapii rodzin jest przyjęcie założenia, że opisane powyżej procesy nie zachodzą w rodzinie w sposób linearny, jakkolwiek dzieją się w kontekście czasu, który ma charakter linearny. W cykl życia rodziny włączone są, jak już mówiliśmy, co najmniej trzy generacje rodziny równocześnie wpływające na siebie nawzajem. Carter i McGoldrick (1980) przyjmują, że w cyklu życia działają na rodzinę stresory o charakterze poziomym i pionowym. Tę koncepcję ilustruje rycina 2.

Czynniki stresowe o charakterze poziomym wiążą się z przechodzeniem z jednej fazy cyklu życia do drugiej, można je nazwać rozwojowymi — oraz występują w postaci niekorzystnych, nieoczekiwanych zdarzeń życiowych, takich jak wypadki, choroby oraz śmierć lub wojna. Te ostatnie utrudniają, a nawet uniemożliwiają przesuwanie się rodziny w czasie, z jednej fazy cyklu życia do drugiej.