81387 SNB13658

60 Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych

Wykorzystując nowe możliwości kredytowe zaciągali zdecydowani częściej pożyczki w banku. Rzadziej natomiast pożyczali pieniądze na krewnych i znajomych.    ■

Warto przyjrzeć się, w jakiej mierze te tradycyjne oraz nowe elementu zachowań przystosowawczych, różne sposoby radzenia sobie w trudne sytuacji materialnej wpływały na zmianę tej sytuacji.

Wykorzystując walory metodologiczne przeprowadzonego badania pa. nelowego możemy wyodrębnić grupy osób, które zdołały w trudnym okre. sie przekształceń rynkowych poprawić swoją sytuację dochodową lub przy. najmniej utrzymać ją na niezmienionym poziomie, a także wyodrębnić oso-by, którym znacznie się pogorszyło. Określimy również warunki i mechani-zmy, które przyczyniają się do poprawy sytuacji dochodowej określonych gospodarstw i osób niepełnosprawnych, jakie czynniki nie pozwalały wyjść z trudnej sytuacji oraz co było głównym powodem popadania w biedę. W celu uniezależnienia naszych porównań od bezwzględnych zmian poziomu dochodu w badanym okresie sześciu lat zastosowano analizę, która polegała na porównaniu relatywnych pozycji zajmowanych przez badane osoby w 1993 i 1999 roku na skali dochodu na osobę w rodzinie wyznaczonej według grup kwintylowych. Dane w tabeli 11 przedstawiają zmiany pozycji w latach 1993-1999 uczestniczących w naszym panelu respondentów na skali zamożności, wyznaczonej według rosnącego dochodu na osobę w rodzinie. Na przekątnej tej tabeli, prowadzonej od wierzchołka lewego górnego do rogu prawego dolnego, znajdują się osoby, których względna pozycja na skali dochodu nie uległa zmianie (27,4%), poniżej przekątnej - osoby, których sytuacja pogorszyła się (44,6%), a powyżej przekątnej - osoby, których sytuacja poprawiła się (28%).

Wielowymiarowa analiza sytuacji życiowej, zachowań i postaw osób zidentyfikowanych w poszczególnych komórkach tej tabeli pozwoliła określić zarówno główne czynniki pauperyzacji i przyczyny niemożności wychodzenia z trudnej sytuacji, a także skuteczne strategie poprawy sytuacji materialnej oraz warunki pozwalające utrzymać dobre warunki życia. Uderzającym, acz zgodnym z naszą wstępną hipotezą wynikiem tej analizy jest ustalenie, że pauperyzacja dotknęła w 1999 roku szczególnie często osoby niepełnosprawne, które w 1993 roku reprezentowały wyróżniony przez nas wówczas typ aktywnych życiowo, względnie zamożnych, dobrze wykształconych, młodych ludzi. Dane w tabeli 12 potwierdzają, iż dochody tych aktywnych osób zdecydowanie rzadziej w porównaniu z innymi typa-

mi mieściły się w 1993 roku poniżej przedziału średnich dochodów oraz częściej — w kwintylu IV i V, tj. w najwyższych przedziałach dochodów.

Sytuacja ta zmieniła się diametralnie w 1999 roku. Dwukrotnie powiększył się bowiem wśród aktywnych osób odsetek najbiedniejszych (kwin-tyl I) i biednych (kwintyl II), zmniejszył się natomiast prawie dwukrotnie ich odsetek wśród zamożnych (w IV i V kwintylu dochodów). Równocześnie w 1993 roku wśród osób upośledzonych statusowo, wyizolowanych i pasywnych zmalały odsetki najbiedniejszych, a wzrosły odsetki osób względnie zamożnych.

Tabela 11. Badane osoby niepełnosprawne (N = 186) nakwintylowej skali docho

du na 1 osobę w rodzinie w 1993 i 1999 roku (w % ogółu osób)

1999 1993	I kwintyl (najbiedniejsi)	II kwintyl (niższy średni)	Ul kwintyl (średni)	V kwintyl (wyższy średni)	V kwintyl 1 (wysoko I zamożni \
I kwintyl I (najbiedniejsi)	3,8	3,8	3,8	4,8	i
1II kwintyl | (niższa średnia)	2,7	4,3	5,9	3,8	J
| III kwintyl I (średnia)	5,4	5,9	2,2	4,3	1,1
IIV kwintyl I (wyższa średnia)	6,5	3,8	2,2	6,5	4,8
| V kwintyl | (wysoko zamożni)	1,6	2,2	3,8	2,7	1 10,7

Tabela 12. Pozycja na skali dochodu w 1993 i 1999 roku według typów osób niepełnosprawnych (wyróżnionych na podstawie danych z 1993 roku)

Odsetki osób wg typów aktywności i wg kwintylowych grup poziomu dochodu na osobę w gospodarstwie domowym

Typy osób niepełnosprawnych	I kwintyl najbiedniejsi		II kwintyl niższa średnia		III kwintyl średnia		IV kwintyl wyższa średnia		V kwintyl 1 wysoko fi zamożni |
	1993	1999	1993	1999	1993	1999	1993	1999	1993	19991
Upośledzeni statusowo	27,1	24,3	33,4	18,9	25,7	27,2	20,4	34,1	20,0	21,11
Wyizolowani	27,0	21,7	19,4	29,8	31,4	18,2	28,5	26,8	17,5	23,61
Pasywni	29,7	21,6	33,3	24,3	20,0	27,3	18,4	19,6	27,5	34,21
Aktywni	16,2	32,4	13,9	27,0	22,9	27,3	32,7	19,5	35,0	21,11
Badani ogółem	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0	100,o| 100,0		O o "o	O o o	100,oj