94280601 djvu

286 ADOLF BKCK.

akcję niż przedtem. Z dziedziny czynności psychicznych nasuwają się nam tak liczne przykłady kształcenia, że wystarczy tylko wskazać, że pamięć, zdolność uczenia się i nabycia wiedzy, na tej własności polegają. Ile początkowo pracy i wysiłku potrzeba, aby wyuczyć się pierwszych ruchów gry na fortepianie lub skrzypcach a jaki olbrzymi rezultat ćwiczenia, a więc zdolności kształcenia, znajdujemy już nie u artystów wirtuozów, ale nawet u osób mierną biegłość w grze posiadających. Najtrudniej wyuczone ruchy, z wielkim wysiłkiem wykonywana początkowo zawodowa praca fizyczna czy umysłowa, staje się łatwiejszą i lepszą dzięki rutynie, która jest wyrazem owej własności kształcenia się. Nie mniej i w odruchach znajdujemy przykłady, które wskazują, że im częściej się je wywołuje, tern łatwiej powstają a nawet powstawać mogą nowe odruchy dla danego organizmu pożyteczne. Tu należą n. p. odruchy potrzebne nam dla utrzymania równowagi ciała przy staniu, chodzeniu, jeździe na rowerze i t. d. Odruchy te składają się z całego szeregu skojarzonych ruchów kompensacyjnych, których uczymy się z początku z pewną trudnością, a które nabyte i wykształcone przez ćwiczenie stają się doskonale sprawnymi. Historya rozwoju organizmów obfituje w liczne tego rodzaju przykłady.

Na określenie tego zjawiska łatwiejszego powstawania częściej powtarzających się odruchów używa się często porównania z drogami wygładzonemi, po których ciężar łatwiej przesuwać się może. Wyobrażając sobie, że przejście stanu czynnego po drodze łuku odruchowego natrafia na pewien opór, przedstawiamy sobie dalej, że opór ten w miarę częstszego pokonywania go staje się coraz mniejszym, czyli używając owego wyrażenia zapożyczonego z techniki mówimy, że stan czynny powoduje „wyszlifowanie drogi, po której przechodzi^u. To utarte w fizyologii obrazowe przedstawienie trzeba o tyle tylko uzupełnić, że zmniejszanie danego oporu odbywa się nie po całej drodze łuku odruchowego, lecz w centralnej jego części: w ośrodkach odruchowych.

Poznawszy czynności odruchowe, oraz własności fizyologiczne środkowego układu nerwowego, możemy bliżej nieco dotknąć pytania, jaka jest anatomiczna podstawa ośrodków odruchowych.

Niemal tak dawno, jak znane są komórki nerwowe i ich związek z włóknami nerwowemi, przypisuje się właściwości narządów centralnych komórkom nerwowym w ścisłem znaczeniu, to znaczy właściwie ciałom komórek (boć i wypustki