94280601 djvu

386 ADOLF BECK

(patrz str. 130), które przypisywał Preyer nagromadzeniu się produktów rozpadu, a szczególnie kwasu mlekowego, przyjmował, że w czasie czuwania wskutek stałej pracy mózgu wytwarzają się jako produkta wzmożonej przemiany materyi substancye, które działają na układ nerwowy w sposób podobny jak środki narkotyczne, i wywołują sen. W ciągu snu substancye te bądź opuszczają ustrój z wydalinami, bądź też ulegają przemianom chemicznym i w ten sposób układ nerwowy odzyskuje swoją sprawność, następuje przebudzenie.

Trudność jednak w przyjęciu tej teoryi nasuwa się odrazu, jeżeli zważymy, że silne bodźce, jak ból, emocye psychiczne, zabawa i t. d. odpędzają sen z powiek, gdy podniety te, drażniąc energicznie korę mózgową, musiałyby^ się właściwie przyczynić do wytworzenia większej ilości owych hipotetycznych substancyj, a tem-samem do szybszego sprowadzenia snu. Zjawisko to stoi w zupełnej sprzeczności z przyjęciem zatrucia mózgu substancyami chemi-cznemi, jako dominującego czynnika w powstawaniu snu, gdyż przez silne wrażenia, pracę umysłową i t. p. zatrucia tego nietylko nie moglibyśmy wstrzymać, lecz owszem czynniki te tylko by je przyspieszyć musiały.

A odwrotnie człowiek nawet wcale nie znużony może zasnąć pod wpływem braku wszelkich wrażeń lub dostatecznej ich ilości. Wiemy o tem już z doświadczenia życia własnego, a dowodzi tego szczególnie znana powszechnie i często cytowana obserwacya Striim-plla: chłopiec, który dotknięty był zupełnym brakiem czucia skórnego a był nadto ślepy na jedno oko i słyszał tylko jednem uchem, wpadał zawsze w głęboki sen, ilekroć zawiązywano mu oko zdrowe i zatykano ucho, którem słyszał, czyli skoro tylko przestał odbierać wrażenia z otoczenia.

Wogóle jest rzeczą wiadomą, że pomimo znużenia i senności trudno człowiekowi zasnąć, gdy nie odsunie od siebie możliwie zupełnie wszelkich podniet zewnętrznych: dźwiękowych, świetlnych, dotykowych, gdy ułożywszy się do snu, nie zdoła odpędzić myśli nieraz uporczywie uwagę jego zajmujących. Z drugiej strony skupienie uwagi w jeden punkt, albo odbieranie wrażeń monotonnych, pochodzących ze stale powtarzającej się podniety, również jest w stanie sen wywołać. W tym przypadku częstokroć sen jest tylko częściowy m t. j. utrzymany jest pewien stopień świadomości dla odbieranych właśnie usypiających wrażeń, zniesioną zaś dla wrażeń