94287601 djvu

456 K. W. MAJEWSKI

Najmniejszą aberracyę okazują soczewki dwuwypukłe niesymetry czne, u których promień przedniej powierzchni jest 6 razy krótszy od promienia tylnej powierzchni, t. j. tej, na którą padają promienie światła (Crossrd Lens). Oto refrakcya w odległości 15 mm. od osi soczewek, które posiadają w środku wszystkie jednaką siłę 20 D:

Crossed Lens............22,1    D

Soczewka płaskowypukła, zwrócona ku światłu

płaską powierzchnią........22,3    „

Soczewka dwuwypukła,    symetryczna .    .    .    23,6    „

Soczewka płaskowypukła, zwrócona ku światłu

wypukłą powierzchnią........33,8    „

Dla usunięcia aberracyi sferycznej wystarczy opatrzyć soczewkę zasłoną z dostatecznie małym otworem w środku. Tracimy w ten sposób na jasności, ale zyskujemy na dokładności obrazu. Im większa jest aberracya, tern mniejszy musi być otwór. Wiadomo dalej z fizyki, że przez odpowiednie połączenie soczewek z dwóch różnych gatunków szkła (flintu i crownu) możemy otrzymać soczewki prawie zupełnie wolne od aberracyi sferycznej, zwane soczewkami aplanatycznemi.^ Przez zbyt daleko posuniętą korrekcyę połączenie takich dwóch soczewek zamiast systemu aplanatycznego daje system z odwróconą aberracyą, gdzie obwodowe części zała-

\

/

mują nie silniej, lecz słabiej, niż część środkowa. Niektórzy auto-rowie nazywają ten ostatni typ aberracyą ujemną w przeciwień-s, stwie do zwykłego typu, określanego mianem aberracyi dodatniej.

Prawidłowe oko ludzkie okazuje prawie zawsze dość znaczny stopień aberracyi sferycznej. Naogół zależy ona od rogówki. Soczewka oczna według badań Stadtfelda i T s c h e r n i n g a jest prawie aplanatyczną, aibo okazuje małego stopnia ujemną aberracyę sferyczną, którą tem tłómaczymy, że współczynnik załamania istoty soczewkowej maleje ku obwodowi, oraz, że krzywizna przedniej i tylnej powierzchni soczewki staje się ku obwodowi coraz słabszą. Aby się przekonać o istnieniu aberracyi sferycznej oka, możemy wykonywać rozmaite doświadczenia. Y o u n g podał przyrząd, oparty na zasadzie Scheinerowskiej, który służyć może zarówno do oznaczania refrakcyi naosiowej, jakoteż refrakcyi obwodowej, a tem samem pozwala wykazać istnienie, a nawet zmierzyć stopień aberracyi sferycznej. Przyrząd składa się z płytki z czterema otworkami ułożonymi na linii poziomej blisko siebie tak, żeby mogły być ob-