458 K. W. MAJEWSKI
458 K. W. MAJEWSKI
Ryc. 168.
Linie optometru Younga przy aberracyi sferycznej.
skrajne odpowiadają oddalonym już nieco od osi częściom rogówki, które, jeśli aberracya sferyczna jest, jak zwykle, dodatnia, posiadają silniejszą refrakcyę, niż część środkowa. Skutek zatem jest taki, że z czterech linii białych dwie środkowe przecinają się w punkcie dalszym R (n. p. w odległości 10 cm., jeśli zachodzi emmetropia), dwie za» boczne przecinają się w punkcie położonym bliżej R'. Jeśli aberracya jest ujemna, rzecz ma się odwrotnie t. j. linie skrajne przecinają się w punkcie dalszym, niż środkowe. Im wyższy stopień aberracyi, tern większa będzie odległość między tymi dwoma punktami przecięcia. Aby sobie badanie uprościć, możemy najpierw zasłonić oba otworki skrajne i odczytać na podziałce stopień refrakcyi naosiowej, a potem zasłonić oba otworki środkowe i odczytać refrakcyę obwodową. Różnica w dyoptryach da nam miarę aberracyi sferycznej, co prawda, w obrębie tylko rozstępu otworków skrajnych. Do oznaczenia refrakcyi bardziej obwodowych, a zwłaszcza przybrzeżnych części rogówki musimy posługiwać się odmieńnemi metodami.
Do badania aberracyi sferycznej służy także przyrząd podany przez Tscherninga, a nazwany aberroskopem (ryc. 169). Jest to soczewka płaskowypukła -{- 4,0 D, w metalowej oprawie na trzonku, posiadająca na swej płaskiej powierzchni wyrżniętą prostokątną kratkę. Linie tej kratki wi-dziane są w obrębie kręgu rozproszenia punktu świetlnego, jako łuki, zwrócone wypukłością ku środkowi kręgu, jeśli aberracya jest dodatnią, ku obwodowi zaś, jeśli_jest ujemną. Jeśli aberracyi niema wcale, linie kratki pozostają prostemi. Zjawisko to tłumaczymy sobie kształtem powierzchni kaustycznej, wytworzonej przez aberracyę sferyczną soczewki. Z rozkładu promieni w przestrzeni objętej tą powierzchnią widzimy, że przed ogniskiem głównem soczewki promienie te bardziej się skupiają na obwodzie kręgu, natomiast poza ogniskiem skupiają się przeważnie w środku. Z tego powodu kręg rozproszenia schwytany na ekran przed ogniskiem głównem przedstawia się jako krążek o jasnych brzegach, a mniej jasnym środku, a poza ogniskiem jako krążek najjaśniejszy w środku, a mniej jasny na obwodzie. Me wdając się w szczegółową analizę prze-