WA30879 I862 PRZEGLAD ARCHEOLOGJIS I djvu

50

devcnu“ (§.5) symbolem tysiąc lat potem a setki mil dalej. I milczeniem pokrywają niezbite następstwa tego faktu. Wszak symbolika średnich wieków wogóle jest niezaprzeczenie rodzo-nem dzieckiem katakumb, a więc te wszystkie krzyże i swa-stiki, które widzimy aż po XIV wiek, przeszły od Rzymian w katakumbach do Germanów, a od tych do Słowian i Normanów? Z bredni trzeba iść do bredni, to wynik nieunikniony. A obok stają pytania. Jakąż drogą w czasach jeszcze przed katakumbami ta symbolika przeszła do Galii? Gdzie szukać źródła tejże symboliki w Bretanii za czasów Heptarchii? Gzy to także tylko ornamentyka? Skądże takie podobieństwo na takich przestrzeniach i w takich odstępach lat, a to nietylko geometrycznych rysunków, lecz i figuracyi zwierząt, ludzi, rzeczy rozmaitych? Niektórzy w zawziętości stają się wprost śmiesznymi — jedni widzą jawny charakter ornamentacyjny w powtórzeniu wielorazowem swastiki, drudzy przeciwnie, w jej właśnie osamotnieniu. — Są jeszcze trzeci przeciwnicy tych studyów. Ogromna liczba tych symbolów to krzyże lub po-blizkie im figury geometryczne, które się wszędzie nawet trafem tworzą, więc staje obawa i słuszna, by nie przesadzić w szukaniu symbolów i nie za daleko pociągnąć wnioski, jak to zrobił G. Mortillet w rozprawie p. t.: Le signe de la Croix avant le christianisme. Paris, 1866, wnosząc o religii mieszkańców Villanowy w epoce przedhistorycznej z materyału względnie bardzo szczupłego. W tym kierunku przeważnie robił mi wielce życzliwe ostrzeżenia ś. p. Prof. Izydor Kopernicki.

KAUKAZ.

§. 77. Trzeba choć chwilę zająć się krajem, w którym na pierwszy rzut oka zdaje się, iż powinnibyśmy znaleźć wielką ilość monumentów tej symboliki. W rzeczywistości jest inaczej. Kaukaz leżał na południe od wielkiego morza, po którem do dziś pozostały cztery małe: Czarne, Azowskie, Kaspijskie i Arabskie. To się rozumie, że ani w czasie istnienia tego morza, ani nawet w niedalekich czasach po wyschnięciu