WA30879 I862 PRZEGLAD ARCHEOLOGJI8 I djvu

145

siące i tysiące, które zalewały cały kraj i szły aż do najbiedniejszej chaty, a wtedy zrozumiemy, iż najpierw oko, a potem myśl prostego ludu przywykała do tej figury, a ona wyciskała inne. Lecz, by ten prosty lud nie zwracał się z niechęcią do tych przedstawień, więc trzeba było robić pewne ustępstwa. W liczbie tych 108 krzyżów zaledwo 10 widzimy bez żadnych dodatków, wszystkie inne mają bodaj cztery punkta w kątach, bodaj tak malutkie, że ledwo dopatrzyć można, jak np. Nr 445 (Fig. 464). Przy innych krzyżach te punkta są zamienione albo przez triąuetra, albo księżycami, albo przez słońca i gwiazdy (Fig. 465, 466) (D. 176_; 611a). Ale te dawniej samoistnie stojące symbole tu postradały w całości ich samodzielność. W liczbie 330 typów mego zbioru na 12 tylko widzimy te symbole w charakterze głównej treści, a i to żaden z nich nie jest w czystej formie: D. 145 krzyż przerobiony na swastikę, 222 i 933 gordyjski węzeł w formie triąuetra (Fig. 467, 468), 243 półswastika przekreślona (Fig. 469) — 349 labirynt formy swastikalnej — 433b i 442 trój list nad świątynią, a 448 w świątyni (Fig. 470) — 578 koło na krzyżu (Fig. 472) — 793, 939, 942, 1183, 2790 sześciopromienne gwiazdy — 1318 bardzo urozmaicone tri-ąuetrum (Fig. 472) — 1321 podwójna stylizowana swastika (Fig. 473). — Pięć razy wprawdzie spotykamy sześciopro-mienną gwiazdę, ale już 4 razy spotykamy ją przerobioną na monogram Jezusa Chrystusa. Cztery punkta na krzyżu, czy w kątach jego musiały być bardzo wielkiej wagi, jeżeli myncarz stara się z taką troskliwością o postawienie ich przy krzyżu, nawet tam, gdzie miejsca na sam krzyż zaledwo mu starczyło, jak to widzimy na tylu okazach (Fig. 474) (Dan. 465). Numizmatycy powiadają* iż te cztery kropki były dawane dla zapełnienia pustego miejsca, ale to nie ma podstawy, bo jak na Nrze 445 (Fig. 464) widzimy, to wszystkie cztery pola między ramionami krzyża są wcale niezapełnione, a cztery punkciki w samych kątach są zaledwo widoczne. Nr. 266 (Fig. 475) wykazuje nam rzecz zupełnie przeciwną. Tam cztery pola są dostatecznie wypełnione wielkiemi lite-

PRZEGLĄD ARCHEOLOGII.

10