WA30879 I862 PRZEGLAD ARCHEOLOGJI7 I djvu

114

Maria Maggiore Matka Najświętsza nosi szaty znaczone t. z krzyżem łacińskim, a zaś koła noszą dwie postacie: kościół z obrzezanych z wrysowaną archaiczną literą tau (§. 74) i kościół z pogan zwykłe koło, symbol słońca (Gar. op. cit. 213, 210). Dodajmy dwie postacie fossorów: jedną ze swastikami, drugą z kołami przeciętemi krzyżem na szatach (Fig. 344— 347) (Boldetti. Armelini Mariano. 11 cimet. d. St. Agnese). Można zestawić całe szeregi takich postaci, najjawniej naszych, chrześciańskich, a pokrytych symbolami starszymi

0    kilka tysięcy lat. Gzem sobie wytłumaczymy ten objaw?

§. 174. Przedewszystkiem joszcze raz robię nacisk na to, że w tych wszystkich słonecznych symbolach, jak swastiki, swastikalne krzyże, koła i t. p. nie możemy żadną miarą dopatrywać crucem simulatam, bowiem z wymienionych dotąd monumentów bardzo wiele należy bez najmniejszej wątpliwości do czasów, gdy chrześcianizm nie potrzebował już wcale ukrywać swego wyznania, ani też swych symbolów a wkrótce przedstawię tu całe szeregi monumentów z wieków

1    krajów, w których już tylko okruchy pogaństwa zostały. Więc jakże mamy rozumieć to ich użycie a tak częste? Tu są dwie strony: formalna i treściowa.

a)    Formy tych symbolów były od wieków a doskonale znane ówczesnym ludom i ciągle używane, a historya sztuki poucza nas jak duch ludzki nawyka do form używanych przez długi czas (M. Żmigrodzki. Krótki Zarys. H. Szt. §. 56 i 157) więc czy mógł taki materyał pozostać bez użycia? Czy nie wiemy jak chrześcianizm czysto estetyczne formy postaci; Orfeusza, Hermesa, Herkulesa i t. p. a nadto rozmaitych rzeczy formy zużył dla swoich religijnych celów, przyczem oczywiście zmieniał często ich treść zupełnie. Do celów zaś estetycznych używał klasycznych postaci aż do XVIII w. (Pi-per Ferd. Mythologie der christUęhen Kunst. Weimar 1847).

b)    Z treścią zaś tych symbolów szło o wiele łatwiej, bo jej nie trzeba było zmieniać. Chciejmy to rozumieć w sposób następujący: Od początku tej rozprawy wykazuję, iż mono-theizm był zasadniczą pierwotną religią ludzkości a symbo-