21 (864)

132 Administracja publiczna - pojęcia i problemy podstawowe

lakiego ministra jest ministerstwo), a także ministrowie wykonujący zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów (ministrowie bez teki, zadaniowi). Ministrowie bez teki mogą też w imieniu premiera politycznie kierować działalnością określonych urzędów centralnych, należących do zakresu odpowiedzialności Prezesa Rady Ministrów. Ministrów bez teki obsługuje bądź Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, bądź kierowane przez nich lub podlegające ich nadzorowi urzędy centralne. Nadto w skład rządu wchodzą przewodniczący określonych w ustawach komitetów (obecnie jest to tylko Komitet Integracji Europejskiej, który jednak może być kierowany przez Prezesa Rady Ministrów, bowiem już przestaje istnieć drugi taki komitet, mianowicie Komitet Badań Naukowych).

Po wtóre, jest to poziom wykonywania zadań publicznych i kompetencji administracyjnych, określonych ustawami. Jest to więc centralna administracja wykonawcza, zbudowana wedle dziedzin (obszarów) wyznaczonych ustawami administracyjnymi, nastawiona na realizację tych ustaw i egzekucję obowiązującego po-i/ądku prawnego. W warunkach polskich poziom ten nie jest jeszcze konsekwentnie wydzielony - a nawet coraz dalej do jego wydzielenia. W części funkcje te należą nadal do ministrów i ministerstw, gdzie mieszają się z zadaniami z zakresu obsługi procesów rządzenia, w części już wykonują je wydzielone urzędy centralne (centralne urzędy administracji rządowej), zajmujące się wykonywaniem administracji publicznej w poszczególnych działach administracji rządowej, podlegle zatem ministrom, którzy za te działy odpowiadają w rządzie³'*. Niewielka grupa urzędów cen-tralnych - przy tendencji do sprowadzania jej liczby do niezbędnego minimum -podporządkowana jest bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów. Obecnie przede wszystkim status taki mają sygnalizowane już organy regulacyjne, sprawujące nadzór nad rynkami regulowanymi, które winne być uniezależnione ód polityk resortowych, a najlepiej - w ogóle oddzielone od polityki, ponieważ gospodarka najlepiej ma się wówczas, gdy nie wykazuje związków z polityką.

Z kolei rządowa administracja terenowa zbudowana jest w głównej części na zasadzie zespolenia organizacyjnego - zasadnicza rola przypada tu wojewodom wykonującym w województwach władzę administracyjną o odpowiedzialności ogólnej. Podlegają oni Prezesowi Rady Ministrów, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej, a w województwie sprawują

^l" Jesionią 2001 r. nastąpił w tej sferze odwrót od wydzielania centralnej administracji wyko-n.iwiv.c| Rząd SLD-UP-PSL zlikwidował wiele wydzielonych uprzednio urzędów centralnych • ląi M|ąc |c na powrót do ministerstw, a ich kompetencje powierzył właściwym ministrom. W ten pn .ńh pod hasłem upraszczania struktur i oszczędności - nastąpiło ponowne pomieszanie w i, 111 ,■ h■ funkcji politycznych i funkcji zarządzania administracyjnego, a ministrowie, zamiast skupić ,n_t u.i funkcji rządzenia krajem, znowu - w tych zakresach - przejęli odpowiedzialność za realizację ni nvi li szczegółowych zadań administracyjnych: orzeczniczych, zarząd majątkiem publicznym itp. I. i li upuszczanie simkiui ma polegać na koncentracji różnych zadań w jednym organie, najlep-, m i(izwi,|znnieni byłoby wprowadzenie klasycznego systemu kanclerskiego, tj. przekazanie ll u h .kI.hi i euli.iliiei adiiimisliai ji rządowej jednemu politykowi (premierowi, kanclerzowi), ..|i',!ii|'i" in> mu pi ■ |eik u iiiząd Nii |r .i iedn.it pi 'vpadł.leni, ze laki syslem wprowadzony np. ■■ 11 U . i . I 11. 11 ii ■ ■ I I■ I ... I 11 i ....... |i I | 'i il II " ' ai i_

zwierzchnictwo nad całą zespoloną administracją rządową. Ponadto poza administracją zespoloną w skład rządowej administracji terenowej wchodzi administracja niezespolona - są to wyodrębnione organizacyjnie (nie zespolone z urzędem wojewódzkim) terenowe administracje specjalne, podległe bezpośrednio ministrom lub centralnym organom administracji rządowej, takie jak urzędy celne, administracja skarbowa, urzędy górnicze, administracja leśna, straż graniczna i in.).

&

Zespolenie organizacyjne administracji rządowej w województwie jest dwustopniowe. W pełnej postaci znajduje ono wyraz w instytucji urzędu wojewódzkiego. Poza nim w ramach zespolonej administracji rządowej w województwie występują również inne jednostki organizacyjne: służby, inspekcje i straże (np. wojewódzka komenda policji, wojewódzki inspektorat ochrony środowiska), zorganizowane jako oddzielne jednostki organizacyjne, lecz podległe zwierzchnictwu wojewody.

W ramach organizacyjnych urzędu wojewódzkiego funkcjonuje zarówno administracja o kompetencji ogólnej, jak i organy o kompetencji szczególnej. Organem administracji o kompetencji_ogólnej (czyli właściwym w zakresie wielu działów) oraz przedstawicielem rządu w województwie jest sam wojewoda. Organami o kompetencji szczególnej sa organy właściwe w poszczególnych działach (np. kurator oświaty), również, obsługiwane przez urząd wojewódzki. Wojewoda nadto, będąc odpowiedzialny za stan porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego w województwie, działa w tym zakresie za pośrednictwem kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży,.którzyjakże są oiganami o kompetencji szczególnej!

Pozycja tych służb, inspekcji i straży jest złożona.J&dćżąjio wojewódzkiej administracji-zespolonej, podlggąjąc w tym zakresie zwierzchnictwu wojewody, z drugiej jednak strony, w sensie operacyjnym, działają w ogólnokrajowych sys-temach zarządzania kierowanych ze szczebla centralnego~(np73Kómendant Główny Policji, Główny Inspektor Ochrony Środowiska).

Wyrazem szczególnej pozycji wojewody jako władzy administracyjnej o odpowiedzialności ogólnej są nie tylko jego uprawnienia zwierzchnie wobec całej administracji zespolonej w województwie, lecz również uprawnienia kontrolne i koordynacyjne wobec organów rządowej administracji niezespolonej, uprawnienia kontrolne wobec innych jednostek i instytucji państwowych funkcjonujących na terenie województwa, a także uprawnienia kontrolne i nadzorcze wobec wszystkich organów samorządu terytorialnego w województwie.

Administracja rządowa zbudowana jest wieloszczeblowo i działa na zasadzie hierarchicznego podporządkowania oraz dekoncentracji zadań i kompetencji. Dekoncentracja administracyjna jest wyrazem specjalizacji. Dekoncentracja administracyjna może być: terytorialna lub resortowa, osobowa lub rzeczowa, wewnętrzna lub zewnętrzna, prawna lub faktyczna. Jeśli kompetencje administracyjne, przypisane konkretnym organom administracji rządowej, instytucjom lub funkcjonariuszom, wynikają z ustaw, jest to dekoncentracja prawna, jeśli zaś z aktów samej władzy administracyjnej (lub organu nadrzędnego) - dekoncentracja faktyczna.