275 (23)

RELIGIE CZARNEJ AFRYKI ©WydawnictwoWAM, Kraków2005

RELIGIA MADAGSKARU - OBCY WTRĘT CZY RODZIMA TRADYCJA?

tern na spoczynek, ale w odwrotnej pozycji. Działanie to ma zapewnić stałą łączność ze zmarłymi i ich nieustającą opiekę nad społecznością: „aby zmarli nie zmęczyli się pozostając cały czas w jednej pozycji’*¹. Malgaszc uważali, żę famadihana umożliwia przejście do kolejnego cyklu wegetacyjnego, a odnowienie mat-całunów jest odpowiednikiem odnowienia przyrody. Odnajdujemy tu zarówno echa zachodnioafrykańskich idei odesłania zmarłych, jak i wierzeń Papuasów Min, którzy co roku wynoszą kości swojej pramatki Afck, by zapewnić dobre plony taro (zgodnie z mitem kości Afek zmieniły się w różne gatunki taro bądź jamu)². W okresie przedkolonialnym odnowienie świata wiązało się z obrzędową kąpielą króla, a wodą z kąpieli oczyszczano pola, zwierzęta hodowlane i ludzi.

Duchy zmarłych mogą wcielić się w zwierzęta jako rasambeluna „żywi przodkowie”. Szczególnie dotyczy to wodzów, którzy zmieniają się w krokodyle, a ku ich czci urządza się uczty ofiarne. Najchętniej zmarli przodkowie wcielają się jednak w lemury, węgorze, jaszczurki i węże, chodzi o zwierzęta, które mieszkają w pobliżu grobu:

Na Madagaskarze na przykład Betsileo ze spokojem obserwują rozkładające się ciało, aby wyciągnąć pewnego robaka - „penis zmarłego” - który złożony zostanie do wazy i pogrzebany razem z trupem. Robak ten przemieniał się w jaszczurkę, która ucieleśniała ducha nieboszczyka³.

1

1 .A. UJnaAHUKOB. Pettueuu empan Ai/tpumi: cnpaamuuK. Mockm 1981, s. 289.

2

⁵ Por. M. Wrońska-Fricnd. System inicjacji ludności Telefolmin z Papai A'owej Gwinei, [w:] Ludy i kultury Oceanii: materiały z V konferencji naukowej. E. Pietraszak. B. Kopydłowska-Kac/.orowska [red.], Wrocław 1996. s. 149-170.

3

^A L.-V.Thomas. Trup. Od biologii do antropologii. Łódź 1991. s. 84.