62 (202)

Kraków 2005

AFRYKA - RÓŻNORODNOŚCI JŁDNOŚĆ

formy kultu, a więc język. Język symboliczny, jakim opisuje się Boga i jego cechy, posługuje się antropomor-fizacją, ale za cielesną symboliką kryje się zwykle charakterystyczna wielopostaciowość (polimorfizm). Najwyższa Istota występuje więc najczęściej jako zasada męska, związana z niebem czy ciałami niebieskimi. Może mieć jednak także naturę obojnaczą, czyli rozdzielać się na dwie osoby bądź przyjmow ać dw ie natury w jednej osobie. Często łączą go szczególne związki z niemal rów norzędną mu partnerką - boginią ziemi. Bóg jest w ięc nazywany Ojcem, którego dziećmi są wszyscy mieszkańcy Ziemi. U niektórych ludów, jak u Owambo i południowych Nuba, mówi się o Bogu jako m a t c e. Ponadto mówi się, że Bóg widzi i słyszy wszystko, że j c i pije składane mu ofiary. Grzmot jest głosem jego kroków, tęcza lukiem itd.

Takie stanowisko spotyka się z oporem wielu bardziej redukcjonistycznie nastawionych badaczy. Okot p'Bitek jest zdania, że koncepcja Najwyższej Istoty mogła wyewoluować z ducha opiekuńczego funkcji widzowskiej, jak wnioskuje zwłaszcza z relacji między Njikangiem a Dżuokiem u Szylluków (zob. s. 245-246). Z funkcji tej wypływa m.in. wysoka pozycja związanych z nim rytuałów' i symboliki oraz obecność na dorocznych świętach. Etnofilozoficzną konstrukcję teologii Najwyższej Istoty p’Bitek nazywa mitem teologów' i antropologów'. Zw raca uwagę na to, że Mbiti, Tempcls, Kagame, Jahn i Ido-wu byli w^f zasadzie teologami i, podobnie jak u Schmidta, cele apologetyczne przeważyły u nich nad naukowymi. Istotnie, wyraźnie widać zwłaszcza w teorii Boga Kagamcgo, zależność od arystotclcsowskich i ncotomi-