52 (250)

RELIGIE CZARNEJ AFRYKI ©Wydawnictwo WAM. Kraków 2005

AFRYKA - RÓŻNORODNOŚCI JEDNOŚĆ

dwe dał mu własną owcę, a ponieważ Busangu nadal cierpiał, dodał mu jeszcze trzy owce i sto franków. Bowiem śmierć owcy, poza materialną stratą, zadaje krzywdę moralną, która powoduje ubytek siły magara w postaci radości życia. Zadośćuczynienie takiego zabójstwa musi więc obejmować nie tylko oddanie owcy poszkodowanemu, ale i wyrównanie uszczerbku moralnego, czyli utraty radości życia.

Magia, rozpatrywana w kategoriach mocy, staje się systemem działań prowadzących do zmiany stanu danej istoty lub rzeczy (czyli „potencjału energetycznego”), co z kolei prowadzić ma do procesów fizycznych. Wynika z niego, że w stosunku do takich wypadków powszechne jest użycie tego, co Azande nazywają koncepcją „dwóch dzid”. Jedną jest fizyczne działanie, drugą doprowadzenie do danego zdarzenia, w którym owo działanie następuje. Mówiąc słowami Evans-Pritcharda:

Przez magię wyjaśnia się poszczególne warunki w łańcuchu przyczynowym, odnoszącym jednostkę do naturalnego zdarzenia, w trakcie którego doznał szkody. Chłopice, który zranił się w nogę o pień drzewa, nie uznaje pnia za efekt czarów ani nic twierdzi, że każdy, kto rani sobie nogę o pniak, zostaje dotknięty wpływem czarów, ani też nic uważa, źc rana jest skutkiem czarów, bo dobrze wie, że wywołał ją pień drzewa. To, co przypisuje czarom, to ta właśnie szczególna sytuacja, w której wykazując normalny stan uwagi, uderzył stopą o pień, podczas gdy w czasie podobnych stu innych przypadków tego nic zrobił, a jego rana zaczęła ropieć, podczas gdy dziesiątki podobnych ran goiło się bez problemów. To te szczególne okoliczności domagają się wyjaśnienia¹⁶.

^,f' E. Evans-Pritchard. Witchcraft. Oracles and Magie amongthe Azande, Oxford 1976, s. 21.