83 (131)

RELIGIE CZARNEJ AFRYKI ©Wydawnictwo WAM. Kraków 2005

83

PROBLEM NAJWYŻSZEJ ISTOTY U SAN

Czasami główne bóstwo panteonu ma swojego równorzędnego przeciwnika czy rywala, również nie spełniającego założeń „szatańskiego*' charakteru. Badając dualizm buszmeński, łatwo zauważyć, że jeśli istnieją dwie główne postacie boskie, jak np. Gu/c i /Oa u !Xo, to oba bóstwa są nazywane „Starcem” (!Nau - zwrot grzecznościowy) lub „Wodzem” (Kxao, Huwe). Gu/e np. zajmuje się zbieraniem duchów zmarłych (co zwykle przypisywane jest władcy zła), ma żonę i dzieci, które prowadzą Buszmcnów do zdobyczy łowieckiej. /Oa jest „młodszym bratem” albo „synem” Gu/e i widziany jest raczej w roli trickstera, który czasami pomaga ludziom, czasami powoduje choroby i śmierć. „We współczesnych wierzeniach IKung ani wielki bóg (Misze), ani mniejszy (//Gauwa) nic jest całkowicie dobry czy zły” stwierdza Lorna Marshall. „Wielki bóg i mały bóg żyją w niebie, odpowiednio na wschodzie i na zachodzie”⁶.

Usiłując zbadać naturę tego boga u IKung Lorna Marshall znalazła mity kosmogoniczne, plasujące go w pozycji stwórcy świata. Misze stworzył najpierw sam siebie, potem swego adwersarza z zachodu //Gauwa. Odbyło się to w ten sposób, że po stworzeniu ziemi, aby się pochwalić, nadał sobie siedem imion, z których ostatnim, siódmym było właśnie //Gauwa. Rzekł wówczas o sobie: „Jestem tGaiszi *gai [„zła rzecz” - kolejne imię], chodzę własnymi drogami. Nikt nic może mi udzielać rad”. Jak łatwo zauważyć, jest więc zarazem swoim własnym adwersarzem, a szkodliwy bóg jest jego hipostazą.

^A L. Marshall. The IKung Bushmen ofthe Kalahari Deseru [w:] J.L. Gibbs [cd.]. Peoples of Ąfrica, New York-Chicugo 1956, s. 270.