90 (43)

I? Sztuka argumentacji - Krzysztof Szymanek, Krzysztof A. Wieczorek, Andrzej S. Wójcik - iLibrary Reader

Strona 90/150

& Limit wydruku: 0

Itelix iLibrary Reader

Gra FreeCell #30416

K. Szymitulc. K. A. WkcKttk. A. S. HWjcifc &n*i> o>^mwmx/1 Ó.ń.v*iV? u A*AwA» awMi<Mrd«. Wjrwuo. 2lKfl. ISBN tt-01 • 14069 U. O by WN PWN 200?

ROZ 1)7    Zdania statystyczne

w argumentacji

§ 1. Uwagi wstępne

Wiele ważnych informacji o otaczającym nas święcie przechowujemy i przetwarzamy w postaci zdań statystycznych, czyli zdań odnoszących się do cech rozmaitych zbiorowości, takich jak społeczności ludzkie, zespoły zdarzeń, zjawisk czy przedmiotów określonego rodzaju. Dane ujmowane takimi zdaniami (zwane też ..danymi statystycznymi”) odzwierciedlają szereg prawidłowości dotyczących otaczającej nas rzeczywistości, pozwalają też na odkrywanie i wyjaśnianie takich prawidłowości. Często sięgamy do nich w argumentacji, służą one jako ważkie przesłanki przy rozpatrywaniu i ocenie zjawisk otaczającego nas świata.

Specyfiką zdań statystycznych jest to. że odnoszą się one do zbiorowości traktowanej jako całość. Nic zawsze ze zdania statystycznego wysnuć można jakikolwiek rozsądny wniosek dotyczący wybranego pojedynczego elementu zbiorowości. Źródłem pomyłki może stać się to. że odnoszenie się wypowiedzi do zbiorów jako całości bywa zaciemniane ich formą gramatyczną. Na przykład częstokroć zdania, mimo że dotyczą zbiorowości, mają podmiot w liczbie pojedynczej. Mówimy więc, że w danym kraju „przeciętna kobieta ma półtora dziecka” — ale to twierdzenie nic odnosi się do żadnej konkretnej kobiety — jego przedmiotem jest zbiór kobiet zamieszkałych w danym kraju. Co więcej, ze zdania tego nie można poprawnie wyprowadzić żadnego wniosku na temat jakiejkolwiek konkretnej kobiety. Zdanie Co piąty człowiek jest Chińczykiem to wypowiedź dotycząca zbioru wszystkich ludzi, zaś zdanie Sioń ma trąbę — zbioru wszystkich słoni.

W niniejszym rozdziale omówimy podstawowe odmiany zdań statystycznych oraz typowe argumenty, w których bądź korzysta się ze zdań statystycznych jako przesłanek, bądź takie zdania uzasadnia. Zdania statystyczne bywają nadzwyczaj często mylnie rozumiane, a informacje w nich zawarte — błędnic interpretowane, co bywa powodem popełniania rażących błędów. Powszechny brak umiejętności analizowania rozumowań, w których występują zdania statystyczne, ułatwia ich wykorzystywanie w celach manipulacyjnych. Z pewnością problematyka badania argumentów zawierających dane statystyczne sytuuje się w centrum sztuki krytycznego myślenia.

Z braku miejsca, a także z powodu silnego zmatematyzowania teorii wnioskowań statystycznych, zmuszeni jesteśmy ograniczyć się do omówienia tylko kilku wybranych, najważniejszych problemów. Nasze omówienie, zwłaszcza tam. gdzie dotykać będziemy kwestii matematycznych, będzie zawierało znaczne uproszczenia. (Czytelnika zainteresowanego tym tematem odsyłamy do pracy: J. Greń Statystyka matematyczna: podręcznik programowy, PWN, Warszawa 1987).

£ 13:00

^ Sztuka argumentacji