ashmore3

236 Rozumienie przeszłości

Na zmianę kulturowy wywołaną czynnikami wewnętrznymi wywierają wpływ mechanizmy filtrujące: selekcja kulturowa, dryft kulturowy i odrodzenie kulturowe (powrót do dawnych wzorców).

na temat pojawienia się metalurgii brązu w Azji południowo-wschodniej. Zwolennicy poglądu o niezależnym wynalezieniu metalurgii w ty m rejonie wskazują na fakt, że artefakty brązowe z Tajlandii są tak samo stare, jak te z Azji południowo-zachodniej, Ich przeciwnicy argumentują, że w Azji południowo-zachodniej odkryto wszelkie dowody, świadczące o wynalezieniu technologii metalurgicznej właśnie tam, w tym ślady warsztatów i dowody na stopniowy rozwój technik metalurgicznych. Aby udowodnić, że Azja południowo-wschodnia rzeczywiście stanowiła niezależny ośrodek, w którym wynaleziono metalurgię, należy w badaniach archeologicznych znaleźć dowody podobne do tych z Azji południowo-zachodniej. Pozwoliłyby one archeologom udokumentować miejscowe prototypy i etapy rozwojowe prowadzące do niezależnego wynalezienia metalurg,’ : brązu w tamtym rejonie świata.

By przyczynić się do zmiany kulturowej, wynalazek musi zostać w danej kulturze zaakceptowany. Istnieją dwa modele, oba op, .: na luźnej analogii do ewolucji biologicznej, opisujące mechanizmy akceptacji utrwalenia lub odrzucenia nowych trendów kulturowych (ryc. 9.2). Pierwsr. :• uch, selekcja kulturowa, odpowiada koncepcji selekcji naturalnej w biolcgi: Według tego modelu, cechy kulturowe, które są korzystne dla członków spe .S . ństwa, zostają zaakceptowane, a te które są bezużyteczne lub szkodliwe - - rzucone. Z czasem ta tendencja prowadzi do stopniowego następowania zmi u Selekcji podlegają wszystkie cechy kulturowe: technologiczne, społeczne ideologiczne. To, czy dana cecha uznana zostanie za korzystną, zależy w największej mierze od tego, czy przyczyni się ona do pomyślności tych, którzy ją przyjmą i podniesie ich szanse przetrwania. Dla przykładu: przekazanie władzy jednej osobie może przyczynić się do podniesienia efektywności produkcji żywności, szybszego roz-

Ryc. 9.3

Wśród czynników zewnętrznych, które mogą wywołać zmianę kulturową, są mechanizmy dyfuzji, wymiany dóbr, migracji, najazdu i podboju.

strzygania sporów i sprawniejszego komunikowania się z sąsiednimi społeczno-ściami.Jeżeli centralizacja władzy doprowadzi dane społeczeństwo do rozkwitu, centralizacja uznana zostanie za korzystną i ulegnie utrwaleniu. Jednak jeżeli społeczeństwo na skutek centralizacji napotka trudności - może to być skutkiem nieudolnego przywództwa — władza prawdopodobnie znów zostanie rozproszona.

Selekcja nie sprzyja nowym cechom, które nie są zgodne z wyznawanymi wartościami i normami kulturowymi. Z reguły wynalazki z dziedziny technologii zyskują akceptację łatwiej niż innowacje społeczne i ideowe, ponieważ rzadziej kolidują z systemem wartości Łatwiej zaakceptować nowy kształt ostrza siekiery niż zmianę w hierarchii władcy lub nowatorskie przekonania religijne.

Pokrewny model, okres i cny często mianem dryfitu kulturowego (zob. ryc. 9.2) opisuje mechanizm kom elementarny wobec selekcji kulturowej. Podobnie jak selekcja, proces ten, oddział. - y w czasie, powoduje zmiany - są to jednak zmiany losowe. Cechy kulturowe pr zakazywane są z pokolenia na pokolenie przez uczenie się. Dryft kulturowy wynik' ' aktu, że transmisja kulturowa jest z natury swej niekompletna i niedoskonała / aden człowiek nie nabędzie nigdy takie samej wiedzy, jaką posiadł inny członek społeczeństwa. Tak więc zmiany kulturowe, które zachodzą na przestrzeni jakiegoś czasu, mają aspekt losowy. Sally Binford i inni badacze zasugerowali, że tc właśnie dryft kulturowy może być odpowiedzialny za wykształcenie się niektórych typów artefaktów w zespołach pochodzących z dolnego paleolitu. Oznacza to, że nagromadzenie drobnych zmian może dać powierzchowne wrażenie, że mam}^- do czynienia z celową innowacją stylistyczną, podczas