BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (127)

242 Zóltowitigaiila i cohowlązmla

• środki uzyskane ze sprzedaży środków trwałych zakupionych ze środków funduszy, w części niezamortyzowanej.

Środki zgromadzone na funduszu rehabilitacji są przeznaczone na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej oraz ubezpieczenie osób niepełnosprawnych. zgodnie z zakładowym regulaminem wykorzystania tych środków. Środki tego funduszu mogą być również przeznaczone na cele inwestycyjne, służące przygotowaniu lub modernizacji miejsc pracy oraz bazy rehabilitacyjnej.

W spółdzielniach mieszkaniowych i w wspólnotach mieszkaniowych jesi tworzony fundusz remontowy. Zasady jego tworzenia i przeznaczenia zostały uregulowane w ustawie z dnia 15 grudnia 2000 roku w spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. 2001, nr 4, poz. 27 z późn. zm.). Fundusz ten jest tworzony z części czynszu płaconego przez członków spółdzielni lub wspólnoty mieszkaniowej. Środki funduszu remontowego są przeznaczone na remont zasobów mieszkaniowych.

5. Rozliczenia międzyokresowe

Ostatnią pozycją wykazaną w bilansie w ramach zobowiązań mriirrżń ^{1 rezerw M} zobowiązania stanowią rozliczenia międzyokresowe, mlędiypkmonyeh Obejmują Ołie.'

kosztów • bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów,

• rozliczenia międzyokresowe przychodów.

W myśl art. 39 UoR jednostki dokonują biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów w wysokości prawdopodobnych zobowiązań przypadających na bieżący okres sprawozdawczy. Mogą one wynikać w szczególności:

•    ze świadczeń wykonanych na rzecz jednostki przez kontrahentów jednostki, | kwotę zobowiązań można oszacować w sposób wiarygodny,

•    z obowiązku wykonania, związanych z bieżącą działalnością, przyszłych świadczeń wobec nieznanych osób, których kwotę można oszacować, mimo że data powstania zobowiązania nie jest jeszcze znana, w tym z tytułu napraw gwarancyjnych i rękojmi za sprzedane produkty długotrwałego użytku.

Jak widać, wymienione wyżej główne pozycje biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów stanowią dwie różne grupy zobowiązań. Grupa pierwsza, to zobowiązania oczywiste. Obejmuje ona zobowiązania jednostki przypadające na bieżący okres sprawozdawczy za wykonane na rzecz jednostki świadczenia, które nie zostały jeszcze na dzień bilansowy zafakturowane. Konieczność ich zapłaty w przyszłości jest oczywista. Nie ma też wątpliwości co do oso-

by wierzycielu. Nie ma tylko całkowitej pewności co do ostatecznej wysokości kwoty zapłaty. Są to tzw. płatności „z dołu”. Z kolei druga pozycja rozliczeń międzyokresowych kosztów obejmuje rezerwy na przyszłe zobowiązania, dla których termin wymagalności i kwota nie są znane. Mogą więc być określone tylko w drodze szacunku.

Art. 39 UoR nie wymienia wszystkich rodzajów rozliczeń międzyokresowych kosztów. Wykaz jest więc otwarty. Do innych biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów zalicza się również:

•    rezerwy na szkody górnicze,

■ rezerwy na opłaty za emisję zanieczyszczeń,

•    rezerwy na niewykorzystane urlopy pracownicze, nagrody jubileuszowe i inne świadczenia,

•    rezerwy na koszty badania sprawozdania finansowego.

Rezerwy a rozliczenia międzyokresowe kosztów

Należy podkreślić, że kategorie rezerw i rozliczeń międzyokresowych kosztów są do siebie zbliżone, co może stwarzać problemy we właściwym ich ujęciu w bilansie. Aby tego uniknąć, należy w przyjętych zasadach (polityce) rachunkowości jednostki wyraźnie określić jakie tytuły zobowiązań będą stanowiły rezerwy, a jakie bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów. Pomocne w rozróżnieniu tych kategorii mogą być następujące stwierdzenia:

•    definicja rezerw zawarta w ustawie o rachunkowości jest poprawna zarówno w odniesieniu do rezerw, jak i do rozliczeń międzyokresowych kosztów. Dla rozliczeń międzyokresowych kosztów istotne jest to, że są to zobowiązania przypadające na bieżący okres sprawozdawczy,

•    tworzenie rezerw wynika z zasady ostrożności, natomiast rozliczenia międzyokresowe kosztów wynikają z zasady współmiemości przychodów i kosztów,

•    bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów korespondują z kosztami działalności operacyjnej lub z kosztami finansowymi, natomiast rezerwy obciążają przeważnie pozostałe koszty operacyjne, koszty finansowe i straty nadzwyczajne. Dlatego w wypadku rozwiązania biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów następuje obniżenie kosztów działalności operacyjnej, a wzrost pozostałych przychodów operacyjnych lub zysków nadzwyczajnych w wypadku niewykorzystanych rezerw,

•    relacje między rezerwami a biernymi rozliczeniami międzyokresowymi kosztów dotyczą także ich niepewności. Uważa się, że jest większe prawdopodobieństwo wystąpienia biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów niż rezerw na zobowiązania¹⁴.

Pomocna we właściwym rozróżnianiu biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów, rezerw i zobowiązań warunkowych może być tabela 5.3.

¹⁴ Por. A. N. Duraj, op.ciL, s. 157.