BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (35)

62

wvch <ńa^nn?r^K°^PrZCdn'°' ^{ŻC środki} trwałe ujmuje się w księgach rachunkowe!    . . ^‘etycznych i analitycznych) zawsze w wartości początko-

.    owanej jako ..wartość historyczną", tzn. niezmienną do końca użytko

wania każdego środka. Są jednak możliwe dwa przypadki podwyższenia wartości początkowej, a mianowicie:

•    podwyższenie wartości początkowej środka trwałego w wyniku aktualizacji wyceny.

•    zwiększenie wartości początkowej użytkowanego środka trwałego w wyniku kosztów poniesionych na jego ulepszenie¹.

Aktualizacja    Utrzymująca się przez dłuższy okres wysoka stopa inflacji powodu-

środków

trwałych

wartości je. że wartość początkowa środków trwałych odbiega po pewnym cza-początkowej _sj_e od realnej wartości księgowej. Dlatego też w naszym ustawodaw- j stwic wprowadzono - zgodnie z zasadą wiernego i rzeczywistego obrazu - obowiązek okresowego aktualizowania wartości składników środków trwałych, zmieniającego wartość początkową i jednocześnie kwotę ich dotychczasowego umorzenia.

Kierownik przedsiębiorstwa jest jednak pozbawiony możliwości samodzielnego decydowania o terminie i zakresie aktualizacji wartości środków trwałych. Aktualizacja ta może mieć miejsce tylko w przypadku:

•    zarządzenia Ministra Finansów, co następuje, gdy wartość ewidencyjna poszczególnych grup środków trwałych odbiega w istotny sposób od ich aktualnej wartości tynkowej,

•    zmiany formy prawnej przedsiębiorstwa państwowego lub komunalnego, tj. przekształcenia ich w spółkę akcyjną lub z ograniczoną odpowiedzialnością, a także w przypadku łączenia się spółek metodą nabycia.

W pierwszym przypadku aktualizacji dokonuje się na dzień określony w przepisie, a w drugim - na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej.

Aktualizację wyceny przeprowadza się zazwyczaj w odniesieniu do wszystkich środków trwałych przedsiębiorstwa, niezależnie od tego, czy są w nim użytkowane, czy też są czasowo poza nim (np. wydzierżawione) oraz środków trwałych (ulepszeń) w obcych obiektach. Aktualizacja odnosi się również do środków trwałych w pełni umorzonych, nadal używanych przez przedsiębiorstwo. Nie aktualizuje się natomiast wartości środków trwałych postawionych w stan likwidacji, a więc wykazywanych na koncie pozabilansowym — Środki trwale w likwidacji.

Aktualizacja wartości środków trwałych powinna być przeprowadzona metodą szczegółową, która polega na przeliczeniu przez wskaźnik przeliczeniowy² ujętej w ewidencji:

•    wartości początkowej,

•    dotychczasowych odpisów z tytułu zużycia (umorzenia) każdego środka trwałego używanego w przedsiębiorstwie.

W rezultacie aktualizacji ma miejsce zwiększenie zarówno wartości początkowej, jak i dotychczasowego umorzenia środka trwałego.

Powstałą różnicę wartości netto środków trwałych odnosi się na jSp-bro kapitału (funduszu) z aktualizacji wyceny.

Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny podlega zmniejszeniu o różnicę z aktualizacji wyceny tylko w przypadku zbycia lub likwidacji środków trwałych, uprzednio zaktualizowanych.

Sposób ewidencji aktualizacji wartości środków trwałych ilustruje następujący przykład.

Przykład

Spółka z o.o. wykazuje w księgach rachunkowych różnorodne grupy środków trwałych o łącznej wartości początkowej w kwocie 400 000 zł i dotychczasowym umorzeniu 160 000 zł. Na podstawie zarządzenia Ministra Finansów dokonano aktualizacji wartości środków trwałych przy zastosowaniu wskaźnika przeliczeniowego³ wyrażonego wielkością 10%.

Rozwiązanie

W wyniku przeprowadzonej aktualizacji podwyższy się:

a)    wartość początkowa wszystkich grup środków trwałych o 40 000 zł (10% od 400 000 zł),

b)    kwota dotychczasowego umorzenia o 16 000 zł (10% od 160 000 zł). Odzwierciedlenie skutków aktualizacji wartości środków trwałych w księgach

rachunkowych spółki będzie następujące:

Wn konto Środki trwale    40 000 zł

Ma konto Umorzenie środków trwałych    16 000 zł

Ma konto Kapitał z aktualizacji wyceny    24 000 zł.

Do konta Kapitał z aktualizacji wyceny jest wymagane prowadzenie szczegółowej ewidencji, która powinna m.in. zawierać dane dotyczące zwiększenia wartości księgowej netto każdego środka trwałego w wyniku przeprowadzonej aktu-

1

Ewidencja ulepszeń środków trwałych jest przedmiotem omówienia w następnym rozdam tj. w ramach charakterystyki środków trwałych w budowie.

2

Wskaźniki te są publikowane w Monitorze Polskim drogą stosownego obwieszczenia Pngl sa Głównego Urzędu Statystycznego.

3

Dla uproszczenia przyjęto jednakowy wskaźnik dla wszystkich grup rodzajowych środków trwałych.