BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (55)

b) fizyczna dostawa przedmiotu kontraktu (phisical setilement), polegają

na rzeczywistym dostarczeniu instrumentu bazowego w ilości i po cenie określa.

nych w kontrakcie.

Z opcjami wiążą się więc trzy różne ceny:

•    cena opcji - premia, czyli kwota, jaką płaci wystawcy opcji jej nabywcą¹¹³,

•    cena wykonania - rozliczenia, czyli cena, po której następuje wykonanie opcji¹¹⁴,

•    cena instrumentu podstawowego - bazowego, czyli wartość rynkowa składnika aktywów finansowych, którego dotyczy opcja¹¹⁵.

Charakteryzując opcje trzeba także podkreślić, iż zarówno opcję kupna jak i sprzedaży można albo:

•    wystawić (wrile) czyli zająć w niej tzw. krótką pozycję (short positioń),

•    kupić (buy), czyli zająć w niej tzw. długą pozycję (longpositioń).

W związku z tym można mówić o czterech rodzajach pozycji:

a)    długa pozycja w opcjach kupna (long cali),

b)    długa pozycja w opcjach sprzedaży (long pul),

c)    krótka pozycja w opcjach kupna (short cali),

d)    krótka pozycja w opcjach sprzedaży (short put).

Zajęcie długiej pozycji w opcjach kupna oznacza nabycie przez inwestora takiej właśnie opcji, czyli prawa do kupna w przyszłości aktywów finansowych (np. akcji lub walut). W przypadku walut będzie to zatem nabycie prawa do kupna w przyszłości waluty po określonym kursie. Pozycję taką zajmują zwłaszcza przedsiębiorstwa, które mają zobowiązania walutowe i chcą zabezpieczyć się przed obniżeniem wartości złotego.

W odróżnieniu do opcji kupna zajęcie „długiej pozycji” w opcji sprzedaży (long put) oznacza nabycie przez przedsiębiorstwo prawa do sprzedaży aktywów bazowych. W odniesieniu do opcji walutowych oznacza to prawo do sprzedaży określonej waluty w przyszłości, po określonym kursie. Pozycję taką zajmują przedsiębiorstwa, które posiadają należności walutowe i chcą zabezpieczyć się przed obniżeniem się kursów walut.

Krótka pozycja w opcjach kupna (short cali) oznacza sprzedaż (wystawienie) opcji dającej nabywcy prawo do kupna określonych aktywów, po z góry ustalonej cenie, przy czym wystawca pobiera określoną premię.

Krótka pozycja w opcjach sprzedaży (short put) oznacza sprzedaż (wystawienie) opcji dającej nabywcy prawo do sprzedaży określonych składników aktywów (np. walut). W związku z tym wystawca zobowiązuje się do kupna aktywów po określonej w góry cenie.

^1.5    Jesi to więc cena tynkowa opcji.

¹¹⁴ Jest ona określona w kontrakcie i nie może być zmieniona.

^1.5    Jest to cena niezależna od warunków kontraktu opcyjnego i ona określa korzyści obu stron w momencie realizacji umowy (kontraktu).

Innym rodzajem instrumentu pochodnego uczestniczącym na rynku kapitałowym (giełdowym) są kontrakty typu „futures”.

Kontrakt „futures” jest umową o okreilonej standardowej^{111 2} cha- ourtiiraw raktcrystyce będącą przedmiotem publicznego obrotu, nakładającą tumtnkia na jedną stronę obowiązek dostarczenia, a na drugą - odbioru ak- bP® tywów w określonej ilości, w określonym terminie w przyszłości I po -^,«'®^m" ustalonej cenie w momencie realizacji kontraktu"¹.

Kontrakty te są więc umowami kupna lub sprzedaży określonych aktywów (w szczególności instrumentów finansowych lub towarów) w ustalonym terminie i po określonej - już w momencie zawarcia - cenie i w związku z tym mają w praktyce miejsce dwa podstawowe rodzaje kontraktów „futures”:

•    finansowe kontrakty (financiat futures),

•    towarowe kontrakty.

MM

Kontrakty finansowe są zawierane na:

a)    waluty, a przede wszystkim na: dolary amerykańskie, funty brytyjskie, euro, dolary kanadyjskie, franki szwajcarskie i jeny japońskie,

b)    akcje"²,

c)    indeksowe kontrakty"⁹,

d)    oprocentowane papiery wartościowe (bony skatbowe, depozyty eurodola-rowe, brytyjskie obligacje skarbowe).

Natomiast wśród towarów, na jakie zawiera się kontrakty „futures” można przede wszystkim wymienić:

a)    medale szlachetne (złoto, srebro, platyna),

b)    surowce (ropa naftowa, gaz ziemny, aluminium, ołów, miedź, nikiel),

c)    rośliny oleiste (ziarna, nasiona),

d)    artykuły spożywcze (kawa, herbata, kakao, cukier itp.).

W przypadku kontraktów towarowych trzeba uwzględnić fakt, że dostępny na rynku towar może charakteryzować się wieloma odmianami, różniącymi się jakością. Dlatego też niezmiernie istotne jest określenie przez giełdę gatunku lub klasy towarów, będących przedmiotem kontraktu.

1

^1,11 Wielkość kontraktu jest standardowa, jednakowa dla wszystkich kontraktów danego rodzaju. Określa ona rodzaj i liczbę składnika aktywów, która powinna być dostarczona w ramach jednego kontraktu. Jest to o tyle istotne, że gdyby ta liczba była zbyt wysoka, to wielu inwestorów nie miałaby możliwości skorzystania z pośrednictwa giełdy, a w przypadku zbyt malej liczby wzrastałyby koszty transakcji obciążąjące każdy kontrakt.

¹¹⁷ Por. § 3 pkt 5 rozp. M.F. Trzeba przy tym zaznaczyć, że:

•    strona zobowiązująca się do realizacji kontraktu przyjmuje pozycję krótką (short po-sition),

2

   strona kupująca - pozycję długą (long positioń).

W Polsce np. na akcje KGHM, TPSA i ORLEN.

"² Np. NIKKEI lndex, WiG 20.