BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (58)

108__________Aktyny, f|y_nŁ

Pojęcie j ziożony instrument finansowy jest kontraktem składającym się zTnTl

instrumentu I    ...    ,

zlotonego I strumentu kapitałowego oraz zobowiązania o innym charakterze.

Instrument złożony jest więc kombinacją instrumentów pierwotnych lub in-strumentu pierwotnego i instrumentu pochodnego. Przykładem instrumentu zło-żonęgo łączącego w sobie cechy instrumentów kapitałowych i zobowiązania fi. nansowego jest wyemitowana obligacja zamienna na akcje. Instrument ten składa się bowiem z:

•    zobowiązania finansowego w postaci obowiązku emitenta do wykupu obli-gacji.

•    z instrumentu kapitałowego w postaci sprzedanej opcji na wymianę obligacji na akcje emitenta.

Inną grupą rodzajową instrumentów złożonych są instrumenty finansowe z wbudowanymi instrumentami pochodnymi. W tym rozumieniu

wbudowany instrument finansowy jest częścią składową łączonego instrumentu finansowego lub umowy niebędącej takim instrumentem, zawierającą zarówno instrument pochodny, jak i umowę zasadniczą._

Instrument finansowy tego typu posiada elementy, których cechy ekonomiczne i związane z nimi tyzyko różnią się od cech ekonomicznych i ryzyka związanego z umową zasadniczą. Elementy te powodują, że część przepływów środków pieniężnych związanych z umową zmienia się w taki sposób, jak to ma miejsce w przypadku instrumentu pochodnego. Typowym przykładem instrumentów finansowych, posiadających wbudowane instrumenty pochodne są umowy kredytowe, w których należne kwoty są indeksowane¹³¹, a także opcje wcześniejszego wykupu dłużnego instrumentu finansowego, czy też zwykłe umowy najmu lub dzierżawy denominowane w walucie obcej¹³².

A zatem, instrument pochodny wbudowany w inny powoduje, że część lub całość przepływów środków pieniężnych wynikających z umowy zasadniczej jest modyfikowana w dostosowaniu do:

•    stopy procentowej,

•    ceny papieru wartościowego lub towaru,

| kursu wymiany waluty akcji,

•    indeksu cen lub stóp procentowych.

¹³¹ Np. w zależności od wskaźnika inflacji, czy kursu wymiany waluty obcej.

¹¹² Umowa zasadnicza w takiej sytuacji ulega zmianie w dostosowaniu do zmian kursu waluty lub wskaźnika inflacji.

Sposób powiązania cech ekonomicznych i ryzyka wbudowanego instrumen-finansowego oraz umowy zasadniczej rzutuje na charakter ujmowania 1 lącz-‘1 lub rozłącznie.

jeśli ma miejsce ścisłe powiązanie, to wbudowane instrument)' pochodne ujmuj^{e s}'f *1^{Mnie z} umową zasadniczą.

Wbudowanych instrumentów pochodnych nie ujmuje się osobno, gdy są one związane ze stopą procentową lub indeksem stóp procentowych, który zmienia kwotę odsetek, w stosunku do tej jaką należałoby zapłacić lub uzyskać z umowy zasadniczej, gdyby nie był w mą wbudowany instrument pochodny¹³³.

Wbudowanego instrumentu pochodnego nie ujmuje się więc osobno, gdy:

|) jest on opcją dokonania przedpłaty wbudowaną wyłącznie w pasmo odsetkowe lub kapitałowe, jaka:

•    powstała w wyniku rozdzielenia prawa do uzyskania umownych przepływów środków pieniężnych z instrumentu finansowego, który sam w sobie nie zawierał wbudowanego instrumentu pochodnego,

•    nie zawiera żadnych warunków, które nie byłyby również określone w zasadniczym instrumencie dłużnym (umowie zasadniczej),

2)    jest on opcją dokonania przedpłaty, po cenie realizacji, która nie spowodowałaby powstania znacznego zysku łub znaczącej straty,

3)    jest on strumieniem spłat kapitału lub odsetek, które są wyrażane w walucie obcej¹³⁴,

4)    jest on stopą procentową lub indeksu stóp procentowych nie zmieniającym kwot netto płatności z tytułu odsetek, które w przeciwnym razie zostałyby zapłacone od umowy zasadniczej w takiej kwocie, że posiadacz instrumentu nie odzyskałby praktycznie całej ujętej inwestycji lub - w przypadku kontraktu pochodnego będącego zobowiązaniem - emitent instrumentu musiałby dokonać płatności według stóp procentowych przewyższających ponad dwukrotnie stopę rynkową w momencie podpisania umowy instrumentu,

5)    umowa zasadnicza nie jest instrumentem finansowym (np. umowa leasingu operacyjnego), a wbudowany instrument pochodny jest:

¹¹A więc w przypadku gdy instrument o zmiennej stopie procentowej nie składa iję z instni-^mcnlu 0 stałej stopie procentowej i wbudowanego instrumentu pochodnego.

Pod warunkiem, iż umowa zasadnicza podlega przeszacowaniu według kursu bidącega waliły obcej i zmiany wyceny są odnoszone w ciężar kosztów finansowych i na dobro przychodów fi-"■“owych oraz ujmowane w rachunku zysków i strat zgodnie z wymogami UoR.