CCF20090625019

24 Niemiecki romantyzm i Rewolucja I-Yancuska, II

„nagłości”, z którą scena ta doskonale się zgadza. Podobnie I*'. Schlegel w eseju O niezrozumiałości nazwał Rewolucję Francuską znakomitą alegorią Systemu idealizmu transcendentalnego, czyli odwróci stosunek odnoszenia przedmiotów i odniesienia³¹.

Momentem decydującym dla naszego kontekstu jest jedność opisywanej inspiracji i samego wynikłego z tej inspiracji opisu Kleistowskiego. Na tym, w jaki sposób polityczna strategia Mirabeau staje się „piorunem” — tutaj znów pojawia się znana już nam metafora burzy — w jaki sposób staje się ona „niesamowitym wyobrażeniem", jak upodabnia się do Kleistowskiej „duszy” i jej oporu — na tym właśnie polega dosłowne „uro-mantycznienie” rewolucyjnego procesu. Na tym natomiast, w jaki sposób proces ten staje się rozpoznawalny dzięki charakterystycznej Kleistowskiej składni, lotnie zmierzającej do jakiegoś celu, a raczej gwałtownie ów cel atakującej, polega „urewolucyjnienie” mowy romantycznej. W centrum romantycznej rewolucji i rewolucyjnego romantyzmu tkwi więc nie ideologiczno-polityczna zawartość, ale sama poetycka forma świadomości. Czy tym samym należałoby się zgodzić z polemicznym stanowiskiem Carla Schmitta, że romantyzm nie zna żadnych obiektywnych przedmiotów, a tylko ich subiektywność, że nie jest on niczym innym jak tylko estetyczną formą okazjonalizmu? Carl Schmitt, który w swej polemice nic posługiwał się przykładem Kleista, ale Friedricha Schlegla³², nie docenił subiektywizmu właśnie jako momentu nowoczesnej świadomości³³. W odniesieniu do naszej tezy o różnicy między polityczną zawartością i formą świadomości znaczy to, że Kleist, wychodząc poza szczególny polityczny postulat hrabiego Mirabeau, odkrył i opisał patos eksperymentu, antycypację nowego, co stanie się następnie ogólnym prawem

³¹    F. Schlegel. Kritische Schrifien, s. 534.

³²    Carl Schmitt, Politisclie Roniantik, Berlin 1919. ⁴1982.

³³    K. H. Bohrer, Die Krilik der Romantik. Suhrkamp. Frankfurt/M. 1989. s. 285.

nowoczesnej mowy. Wykorzystując wskazaną wyżej metaforykę „tego. co elektryczne" i „tego, co przypadkowe", w Drugim fragmencie stara się on zdefiniować to prawo:

„Myśląc o mistrzu ceremonii, trudno sobie wyobrazić go w tym wystąpieniu inaczej, niż jako całkowitego duchowego bankruta: dzieje się tak z mocy praw^ra podobnego do tego, zgodnie z którym w ciele naclcktryzowanym w stopniu zerowym, gdy znajdzie się ono w atmosferze ciała naelcktryzowanego, nagle wzbudzi się w nim przeciwstawny potencjał elektryczny. I jak w ciele naelektryzowanym, w wyniku wzajemnego oddziaływania, nasila się stopień obecnej w nim elektryczności, tak u naszego mówcy odwaga, z jaką unicestwił przeciwnika, przeszła w^r najzuchwalszy entuzjazm. Być może w ostatecznym rachunku tym. co spowodowało obalenie porządku rzeczy we Francji, było drżenie górnej w^Fargi albo dwuznaczna gra mankietem"³'*.

Takie rozpoznanie — jeżeli imaginacja romantycznej rewolucji skupia się nie tyle na idei, co na ener-geia samego wydarzenia, jeżeli opowiada nie tyle o mądrości myśli politycznej, co o wywrotowości jej intencji — to ta okoliczność znajduje tu szczególne wyjaśnienie. W centrum mowy Kleista znajduje się niszczące napięcie. A potem następuje zaskakująca, niemal frywolna teza o okazjonalnej przyczynie Rewolucji Francuskiej. Miejsce rozwiniętych dedukcji z nieba idei wzniosłego oświecenia i bohaterskiego eposu zbuntowanego narodu zajmuje impuls niemal przypadkowego gestu. W kontekście teoretycznej rewaloryzacji u Friedricha Schlcgla „przypadkowego" momentu nie można już odczytywać pomysłu Kleista jako przypadkowego, zyskuje on bowiem moc romantycznego teorematu rewolucji par exellence: Jest ona przede wszystkim wydarzeniem, które wkracza nagle. Na tym. a nie na idei polega jej wzniosłość. Tym samym jednak ulega rewizji również historiozoficzny schemat tcleologicznego ukierunkowania czasu: Rewolucja nie jest już spełnieniem się obliczalnego oczekiwania, ale wyrazem z zasady kontyngentnej przyszłości.

³⁴ H. v. Kleist, Sami liche Werke.... (cyt. w przyp. 27). s. 321.