CCF20091123027

precyzowanie czy niejasność tych wszystkich instrukcji jak wynika z piloti ży może Spowodować liczne i różnorodne błędy ankieterskie. Tak więc, jak już o tym wspomniano , /por, s, 104/ jeśli na pierwszy rzut oka w prostym bardzo pytaniu o staż pracy zawodowej - badacz nie wyjaśni w instrukcji czy respondent ma zaliczyć czy też nie w lata pracy służbę wojskową, urlopy macierzyńskie, urlopy bezpłatne, służbowe wyjazdy zagraniczne itp, - to wówczas każdy ankieter będzie tłumaczył to pytanie "po swojemu" i każdy badany będzie odpowiadał na nie w inny sposób, a otrzymywane informacje będą całkowicie nieporównywalne. Innym przykładem błędów ankieterskich i koderskich, które mogą być wynikiem braku instrukcji - są pytania dotyczące wyboru zawodu i szkoły opisane na 8. 77 niniejszego opracowania. Można dodać, że pytania te są też redagowane w formie tabel, a niestety często bywa, że przy tabelach w ogóle zapomina się o instrukcji dla ankieterów /por, np. s, 134/.

Dokładnej instrukcji wymagają zwłaszcza pytania trudne - takie, w których wymaga się od respondenta sformułowania opinii, abstrakcyj

nego myślenia, wyobrażania sobie czegoś itp. oraz takie, których użyto słów czy terminów pochodzenia obcego lub propagandowo-gazetowego. Badacz musi uświadomić sobie w tej sytuacji wyraźnie jaka jest w tym pr: padku poszukiwana przez niego informacja i w związku z tym powinien ułożyć odpowiednią instrukcję dotyczącą np. tego czy ankieter ma dany termin respondentowi tłumaczyć czy nie i w jaki sposób.

si

4, Materiały pomocnicze

I    /

Materiały pomocnicze, które stanowią trzecią część składową

■ i-

omawianego tu narzędzia badawczego, mogą być bardzo różnorodne i w rozmaitych badaniach pełnią różne role. Była już o tym mowa w części 1 rozdziału 1H. Warto jednak powtórzyć jeszcze raz, że rodzaj materiałów pomocniczych zależy od sformułowanych przez badacza poszukiwanych informacji i celów przyszłych analiz; w związku z czym niektóre z tych materiałów w danych badaniach w ogóle mogą być niepotrzebne.

Jak już wspomnieliśmy powyżej /por. s. 126/, wyróżniliśmy następujące rodzaje materiałów pomocniczych:

1/ służące aranżacji wywiadu,

2/ stanowiące pomoc dla respondenta,

3/ kontrolujące pracę ankietera,

4/ służące do zbierania dodatkowych informacji.

Wszystkie te cztery rodzaje materiałów pomocniczych będą omawiane kolejno dalej w pełni, tylko na kilku wybranych przykładach.

Będzie więc mowa o wprowadzeniu do wywiadu, listach zapowiednich, kartach respondentów, ankiecie do ankietera oraz o części kwestionariusza zwanej ewidencyjno-porządkową - jako o materiałach pomocniczych najbardziej charakterystycznych, ważnych i koniecznych w badaniach kwestionariuszowych. Ze względu na brak miejsca pomijamy w tym omówieniu między innymi różnego typu testy psychologiczne /także i rysunkowe/ czy krótkie ankiety, które pokazuje się respondentowi lub daje do samodzielnego wypełnienia w czasie wywiadu, materiały takie, jak artykuł w gazecie, fragment rozdziału z książki czy nagrana na taśmie magnetofonowej piosenka lub audycja, którą respondent ma wysłuchać /w przypadku artykułu lub rozdziału - odczytać/ i na gorąco ocenić oraz inne. Te materiały zresztą, w polskich badaniach kwestionariuszowych były, jak dotąd, stosunkowo rzadko stosowane.

4. 1. Materiały służące aranżacji wywiadu

33333333333333333333333333333333 33 33 3 3 3 3

Vl^row^£em^^o jvjrwiadu

Badacz przygotowujący kwestionariusz do wywiadu, powinien - jak wiadomo - ułożyć również krótkie wprowadzenie. Wprowadzenia te często śą drukowane na początku kwestionariusza do wywiadu. Zasadniczo jednak winny one znajdować się na osobnej karcie, a nawet w instrukcji dla ankieterów. Ankieterzy muszą nauczyć się wprowadzenia ha pamięć i wygłaszać je na wstępie rozmowy z każdym respondentem bez zaglądania do tekstu®.

9    '

Inaczej sprawa ta wygląda w przypadku posługiwania się techniką ankiety wypełnianej niezależnie od tego czy jest to ankieta pocztowa, rozdawana pod kontrolą itp. Wprowadzenie musi być wydrukowane na początku każdej ankiety wypełnianej po to, aby wszyscy badani mogli je przeczytać.