DSC01338

182 Zarys polityki i analizy finansowe/

— jakie szanse na faktyczne osiągnięcie celu analizy ma osoba dokonująca analizy, to znaczy jak dalece zostanie przekazany osobie z zewnątrz rzeczywiście trafny i wymowny obraz przedsiębiorstwami wyniku analizy zamknięcia rocznego.

n. Podstawy polityki bilansowej

1. Pojęcie polityki bilansowej

Pojęcie polityki ma w ostatnich latach coraz gorszy image. Sytuacja ta dotyczy także pojęcia „polityki bilansowej”. Wprawdzie w ostatnich latach przedsiębiorstwa włożyły sporo wysiłku w zmianę takiego stanu rzeczy, jednak z terminem polityki bilansowej łączy się przeważnie negatywne treści w rodzaju: jak ukrywać, manipulować czy błędnie informować- Takimi stwierdzeniami jednak — i tak dzieje się analogicznie (miejmy nadzieję) również dla ogólnej polityki — wyrządza się krzywdę większości przedsiębiorstw. Na dowód tej tezy zdefiniujmy najpierw pojęcie polityki bilansowej*^

Polityka bilansowa, w najszerszym pojęciu, są to wszystkie przedsięwzięcia podejmowane w trakcie roku obrotowego i podczas sporządzania zamknięcia rocznego (ze względu na systematyczne tworzenie bilansu), mające na celu wpływ na ocenę adresata bilansu i skłonienia go do pożądanych zachowań %

W tej nieco „chropowato” brzmiącej definicji^{1 2} podkreślić należy szczególnie trzy aspekty.

Po pierwsze — definicja wychodzi prosto od instrumentalnej funkcji zewnętrznego sprawozdania finansowego. Głównym zadaniem bilansu, rachunku wyników oraz załącznika nie jest zarysowanie najdokładniejszej obrazu

Układowej rzeczywistości (zasadniczo służy temu wewnętrzne sprawozdanie finansowe)³, lecz zaspokojenie potrzeb informacyjnych różnych grup adresatów. To stwierdzenie 'nie jest zasadniczo sprzeczne z normą ogólną, która żąda od zamknięcia rocznego —- jak już cytowaliśmy — „odpowiadającego Kktycznym stosunkom obrazu sytuacji majątkowej, finansowej i dochodowej spółki kapitałowej”. Na wielu przykładach widzieliśmy, że różni adresaci różnie oceniają (lub mogą oceniać) ten sam stan rzeczy (np. wartość składnika majątkowego). Żądanie „true and fair view” („prawdziwego i rzetelnego ►obrazu”) może więc istnieć tylko w granicach różnych interesów informacyjnych. W konsekwencji spółka sporządzająca sprawozdanie finansowe ma swobodę zajęcia w tych granicach dowolnej pozycji. Można nawet z „konieczności” obowiązku informacji wobec osób z zewnątrz uczynić cnotę i poprzez to sprawozdanie starać się utrzymać istniejących lub zabiegać o przyszłych członków koalicji⁴. Jak przy każdej agitacji, musi to sprawozdanie od-powiadać zasadniczo faktom, a osoba, o którą się zabiega, musi być świadoma tego, że w przedstawionej informacji chodzi o agitację, to znaczy <o przygotowanie informacji w celu wpłynięcia na jej sposób postępowania, p Po drugie—należy wspomnieć o istniejącym w każdej polityce dylemacie, [dotyczącym konieczności jednoczesnego zrównoważenia wielu przeciwnych [interesów. Bardzo szerokie tworzenie cichych rezerw może wprawdzie, wbrew [interesom skarbu państwa, prowadzić do pożądanego przesunięcia płatności | podatku od zysku spółki, jednakże aktualnym i potencjalnym dawcom pieniędzy może przekazać obraz niedostatecznej dochodowości. Tak więc również polityka zamknięcia rocznego staje się sztuką możliwości poprzez [konieczne różnorodne wyrównanie interesów.

| Podana definicja zawiera również wskazanie na systematyczne wykorzystanie istniejących swobodnych zakresów sprawozdania finansowego. Wspo-Imniana różnorodność powiązanych z zamknięciem rocznym interesów [powoduje, że dla osoby sporządzającej bilans nieodzownym staje się ze-[ stawienie wszystkich praw wyboru ustalania wartości i wyceny oraz zakresów I uznania w jednobrzmiący, wzajemnie zestrojony plan konfiguracji. Musi on [zagwarantować optymalne zrównoważenie interesów nie tylko na jeden

1

Zob. Sieben G., Matschke M.J., Kónig E., Bilanzpolitik. W: HWR, wyd. 2, Stuttgart 1981, *.225.

2

■ Tego rodzaju definicje spotkali już Państwo w innym miejscu. Zasadniczo nk da się jednak ich uniknąć. Przy określaniu pojęcia trzeba zawsze próbować ująć jak najbardziej całościowo stan faktyczny w kilku słowach. Zwięzłość i trafność ważą przy tym więcej niż elegancja sformułowania.

3

   Prawo polskie nie narzuca obowiązku sporządzania wewnętrznego sprawozdania finansowego. Przy braku jednoznacznie określonego właściciela majątku (przedsiębiorstwa państwowe) sprawozdanie finansowe ma charakter zarówno sprawozdania zewnętrznego, jak

[ i wewnętrznego.

4

   Istnieje bardzo rozpowszechnioną teoria, która opisuje spółkę jako koalicję członków ► koalicji różnych interesów (pracobiorcy, przedsiębiorcy, banki, klienci itd.). W tym sensie każde i umknięcie roczne może służyć temu, by określone osoby z zewnątrz zatrzymać do dalszego

uczestnictwa w koalicji, względnie nowe osoby przekonać o korzyściach koalicji.