DSC01833

Rozdział 6. Organizacja pomocy społeczna

odmienności wykonywanych zadań przez poszczególne jednostki samorządu terytorialnego zostaną one omówione oddzielnie.

63.1. Gmina

W ramach samorządu terytorialnego realizacja zadań z zakresu pomocy społecznej spoczywa na gminie, jato tej jednostce, która jest najbliżej osoby ubiegającej się o wsparcie ze środków publicznych¹. Stosownie do postanowień art. 6 ustawy o samorządzie gminnym do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym nie-zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów i - jeżeli ustawy nie będą stanowiły inaczej - rozstrzyganie w tych sprawach należy do gminy. Przepis ten wprowadził domniemanie kompetencji² po stronie gminy i odgrywa on szczególną rolę w tych przypadkach, w których unormowania prawne nie będą w sposób jednoznaczny wskazywały właściwego podmiotu do załatwienia sprawy³. Dodatkowo w art. 7 ust. 1 wspomnianej ustawy ustawodawca wymienił, które rodzaje spraw z zakresu zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej należą do zadań własnych gminy i zaliczył do nich: sprawy pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych, oraz prowadzenie polityki prorodzinnej, w tym zapewnienie kobietom w dąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej⁴.

Zadania własne gminy mogą mieć charakter obowiązkowy, o ile tak postanowi ustawa. Jednocześnie ustawodawca nie dokonał rozgraniczenia między zadaniami własnymi o charakterze obowiązkowym i o charakterze nieobowiązkowym⁵. W sferze pomocy społecznej podział ten odgrywa ważną rolę, ponieważ pozwala ustalić, które świadczenia z pomocy społecznej będą realizowane w pierwszej kolejności. Otóż te świadczenia, które zaliczono do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym, będą realizowane przed tymi zadaniami) które zaliczono do zadań własnych

0 charakterze nieobowiązkowym. Z kolei w ramach świadczeń o charakterze obowiązkowym pierwszeństwo będą miały te zadania, którym ustawodawca przyznał status publicznego prawa podmiotowego.

Obok zadań Własnych gmina może wykonywać zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, które mogą być na nią nakładane w drodze ustawowej lub może przejmować te zadania w wyniku zawartego porozumienia z organem administracji rządowej⁶. Analiza unormowań prawnych, jak również występująca praktyka pozwalają stwierdzić, że zakres zadań Wykonywanych przez gminy ulega rozszerzeniu jedynie w drodze ustawowego przekazania gminom tyćh zadań. Obecnie forma porozumień nie jest wykorzystywana, ponieważ w świetle obowiązujących unormowań prawnych wojewoda nie ma takich zadań, które mógłby przekazać do realizacji gminie. Przy omawianiu zadań wykonywanych przez gminy z zakresu pomocy społecznej należy wspomnieć o porozumieniach, które gmina może zawierać z powiatami i województwem samorządowym na realizację zadań stojących przed tymi jednostkami. Należy wyraźnie podkreślić, że gmina może jedynie przejąć od powiatu

1 województwa zadania, natomiast nie może ich przekazać do realizaqi tym jednostkom⁷.

Zakres zadań wykonywanych przez gminy z zakresu pomocy społecznej nie jest stały, ponieważ obserwowana jest tendenq‘a przekazywania tej jedńostce samorządu terytorialnego coraz większej liczby zadań. Rozwiązanie to jest zbieżne z zasadą pomocniczości, przewidującą usytuowanie zadań służących zaspokajaniu potrzeb obywateli na możliwie najniższym poziomie organizacyjnym. Z przekazaniem zadań winno łączyć się przekazanie niezbędnych środków, za pomocą których zadania te będą

Uregulowanie takie jest charakterystyczne dla większości systemów prawnych i związane jest z omawianą w rozdziale drugim zasadą pomocniczości; zob. L. DeMey, Polityka..., s, 9-10; A.-L. Du Pasquiei; Polityka społeczna..., s. 257; E Morgante, Politykaspółeczna we Włoszech (wi) Polityka społeczna, służby socjalne..., s. 284.

C. Martysz/Wfocnoosc..., s. 26; J. Oniszczuk, Saniorząd..., s. 259; E Dobosz (w:) Komentarz do ustawy o samorządzie gminnym, pod red. E Chmielnickiego, Warszawa 2004, s_r 71-77; E. Nowacka, Samorząd terytorialny w systemie władzy publiczną w Polsce. Studium politycznoprawńe, Wrocław 1994, s. 96. Na temat domniemania w prawie zob. J. Nowacki, Domniemania prażone, Katowice 1976.

Zob. G. Szpor, Zadania ponadgminnyćh organów samorządu terytorialnego w zakresie pomocy społecznej (wi) Prawo pracy, ubezpieczenia społeczne, polityka społeczna. Wybrane zagadnienia, pod red. B Al Ćwiertniaka, Opole 1998, s. 400.

Zadania te zaliczane są do zadań administracji świadczącej, zob. Z. Niewiadomski, Zadania samorządu terytorialnego na przykładzie planowania przestrzennego (w:) Samorząd Terytorialny. Zagadnienia prawne i administracyjne, Warszawa 1998, s. 295.

W literaturze podnosi się, że ustalenie, które zadania własne samorządu terytorialnego mają charakter obowiązkowy, ma takie znaczenie, że samorząd terytorialny nie może uchylić się od ich realizacji, Z, Leoński, Samorząd terytorialny w BP, Warszawa 1999, s. 35. Na ten temat zob. również M. Węgrzyn-Skarbek, Organizacja pomocy społecznej w gminie, Administraga. Teoria - dydaktyka - praktyka 2007, nr 3, s. 203 i n.

Zob. E, Nowacka, Samorząd..., s. 97.

Na wskazany aspekt zawierania porozumień uwagę zwracali już K Byjoch (w:)K Byjoch, J. Su-limierski, J.E Tamo, Samorząd..., s. 37-38.