DSC01001 (11)

178

Struktury grupowe bliskiego dystansu

traktowana jako zjawisko negatywne. Spójność jest istotnym czynnikiem trwania każdej grupy i w sposób naturalny grupa będzie dążyć do jej powiększenia. Natomiast - jak trafnie zauważa Kellerman - to. czy wysoce spójna grupa będzie czymś niebezpiecznym, czy nie, zależy właśnie od typu kultury grupowej.

Kolejnym typem grup są tak zwane grupy niepunitywne, o niepunitywnej kulturze. W grupach tych nie występuje dążenie do systematycznego stosowania nacisku i przymusu wobec ich członków. Członkowie tych grup dążą natomiast do pełnego wyrażania swych motywów i uczuć, aczkolwiek dużym uproszczeniem byłoby powiedzenie, że wolność jednostki jest w nich większa, albowiem naciski strukturalne nie są tak drastyczne. Są to grupy o mniejszym stopniu spójności wewnętrznej, ale istotnie nie są one w stanie, jak zaznacza Kellerman, wewnętrznego konfliktu. Natomiast wyraźnie niższy stopień spójności wewnętrznej może wywoływać - co może wydać się paradoksalne - poczucie braku wolności. Otóż jednostki swe osobiste korzyści wynikające z przynależności do grupy i swą wolność definiują głównie w kategoriach związku emocjonalnego z wartościami grupowymi. Tak długo więc, jak długo jednostka może uzyskiwać owe korzyści osobiste, a więc także ma poczucie wolności, wartości i cele jednostek, z jednej strony, grupy zaś z drugiej, mogą nawet do pewnego stopnia być rozbieżne, a mimo to spójność grupy może ulegać zwiększeniu. Cele grupowe natomiast, zwłaszcza wówczas, gdy w sposób adekwatny odzwierciedlają typ punitywnej struktury grupy, a ponadto znajdują swój rezonans w potrzebach superego jednostki, będą wyraźnie przyciągać jednostkę do grupy. Są to warunki, w których korzyść jednostki znajduje się w symbiozie z celami grupy, spójność grupy jest największa i niezależnie od tego, czy kultura grupy ma charakter ekstrapunitywny, intrapunitywny czy też niepunitywny, należy spodziewać się bardzo wysokiego poczucia wolności jednostek. Tak czy inaczej, Kellerman dostrzega, że wzrost spójności grupy sprzyja rozwijaniu się zwłaszcza ekstrapunityw-nych i intrapunitywnych struktur. Analiza zjawiska deindywidualizacji i syndromu myślenia grupowego, która zostanie przeprowadzona w dalszej części tego rozdziału, wyraźnie tę tezę potwierdza.

Reasumując dotychczasowe rozważania, można powiedzieć, że spójność grupy jest stanem unifikacji pola grupowego, będącej wynikiem zarówno procesów atrakcyjności interpersonalnej, jak też na przykład satysfakcji, jaką jednostki czerpią z uczestnictwa w życiu grupowym. Jest ona również wynikiem działania silnie rozbudowanych struktur punitywnych grupy stanowiących jej kulturę.

6.3.3. Atrakcyjność interpersonalna i struktury socjometryczne sensu stricto. Tworzenie się podziałów wewnątrzgrupowych: podgrupy i kliki. Struktury socjometryczne sensu largo zostały zdefiniowane na początku tego rozdziału. Czymże jednak są struktury socjometryczne sensu stricto, skoro mianem wzoru atrakcyjności interpersonalnej określiłem to, co zwykle nazywano właśnie strukturami socjometrycznymi? Sformułowanie syntetycznej definicji, przynajmniej w tym momencie, nie wydaje się możliwe. Przeanalizujmy jednak dokładnie sens pojęcia wzoru atrakcyjności interpersonalnej w grupie po to, aby ustalić zasadnicze różnice pomiędzy tymi wzorami a strukturami socjometrycznymi w ścisłym tego słowa znaczeniu.