DSCF0529 (2)

458

Rozdział 11

pomocy, jeśli zyski przeważają nad stratami (sytuacja na fotografii z lewej). Natomiast według socjobiologii zachowanie prospołeczne jest po części uwarunkowane doborem krewniaczym (sytuacja na fotografii z prawej — młoda kobieta pomaga swojemu młodszemu bratu).

relacjach usiłują zmaksymalizować stosunek społecznych zysków do kosztów. Nie oznacza to wcale, że wyposażeni w notesy skrupulatnie odnotowujemy plusy i minusy, gdy nasi znajomi uczynią dla nas coś dobrego lub złego. Natomiast na bardziej ukrytym poziomie przechowujemy ślady po zyskach i kosztach wiążących się z relacjami międzyludzkimi. Zastanówmy się, jakie mogą być zyski i koszty towarzyszące sytuacji pomagania? Irving Piliavin, Judith Rodin i Jane Piliavin (1969) przybliżyli nam okoliczności, w których znajduje się ktoś, kto potencjalnie pragnie udzielić pomocy drugiej osobie (Piliavin, Piliavin, Rodin, 1975; Piliavin, Dovidio, Gaertner, Clark, 1982). Tak jak to opisano w tabeli 11.1, zyski i koszty mogą być natury zarówno psychologicznej, jak i rzeczowej. Nietrudno jest domyślić się korzyści mogących płynąć z pomagania: zyskujemy lepsze samopoczucie, inni myślą o nas pozytywnie, wiemy, że uczyniliśmy „właściwą rzecz" i tym podobne. Jednak tabela 11.1 przypomina nam również o ponoszonych kosztach. Kiedy Lenny Skutnik skoczył do lodowatej wody, aby uratować życie pasażerce lotu numer 90, naraził się na bezpośrednie fizyczne niebezpieczeństwo. Prawdopodobnie w chwili, gdy zrzucał płaszcz i buty, świadomy był podejmowanego ryzyka. Dla niego jednak zarówno zysk z udzielenia pomocy (dobre samopoczucie), jak i koszt wiążący się z powstrzymaniem od niej (konieczność przyglądania się, jak ktoś ginie) przeważyły nad stratami, jakie sam mógł ponieść, decydując się na skok do rzeki.

Zwolennicy teorii wymiany społecznej uważają, że wartość nagradzającą zachowań społecznych można tłumaczyć w trojaki sposób. Po pierwsze, należy wziąć pod uwagę normę wzajemności, zgodnie z którą powinniśmy postępować tak, jak inni postępują wobec nas. Pomaganie komuś to inwestycja w przyszłość, gwarancja, że któregoś dnia, gdy