DSCN6078 (Kopiowanie)

Btotogb

repetytorium dla kandydahw na akademie medyaat

pajęczakiem, klófy przetrwał do naszych czasów jcsukrzyplocz (Umulus - lyc. 2-39), przypominaj swą budową trylobila. Ten rodzaj zwierząt nic wykazuje praktycznie zmian od chwili pierwszego pojawienia się 200 min lat temu. Pierwsze pajęczaki lądowe powstały pod koniec syluru, zaś wije znamy z karbonu (choć zapewne pojawiły się w dewonie). Bardzo ciekawą gromadę stawonogów stanowią pratchawce (Peripata), których skamieniałe szczątki znaleziono wraz ze skamieniałościami trylobitów i skorupiaków, a których nieliczni przedstawiciele żyją do dziś w puszczach Ameryki Południowej. Afiyki. Azji i Australii. Ciało pratchawca, podzielone na segmenty, zaopatrzone w każdym segmencie w parzysty narząd wydalania, okryte kutikulą i posiadające umięśnioną ścianę ciała nawiązuje do budowy pierścienic. Podobne jak u pierścienic są również: przewód pokarmowy, układ nerwowy i odnóża, a komórki układu wydalniczcgo i płciowego posiadają rzęski. Jednakże pratchawce oddychają tchawkami. posiadają otwarty układ krwionośny i pazurki jak u owadów, zaś ich rozwój embrionalny przebiega podobnie jak u pozostałych stawonogów. W dewonie pojawiły się również owady (Insecta), które spośród wszystkich stawonogów wytworzyły najwięcej przystosowań do

Ryc. 2-38.TroclH>foiy różnych bezkręgowców: IJ - pierścienic. 3 - wslężnic, 4 - mszywiołów. 5 - szkartupni (wg Gtębeckięj. JD)

BIASTUA

pragęba

GASTFtUU

PIERWOUSTE

opanowania lądu. Wymienimy tu jedynie: oddychanie powietrzem atmosferycznym za pomocą tchawek, nieprzemakalny zewnętrzny szkielet (zapobiegający wysychaniu), zapłodnienie wewnętrzne i rozwój wewnątrz nieprzepuszczalnego dla wody jaja, wydalanie kwasu moczowego jako końcowego produktu przemian białkowych (co umożliwia maksymalne zagęszczenie moczu).

Ryc. 2-40. Rozwój zwierząt pieroo’ , ustych i wtóroustych o.g. - olw ¹gębowy; o.o. - otwór odbytowy (JP¹ i

Wszystkie opisane dotychczas grupy organizmów, u których występują otwory gębowy i odbytowy, określa się razem jako pierwouste (Protostomia). W ich rozwoju pragęba gastruli przekształca się w otwór gębowy, zaś otwór odbytowy powstaje na przeciwległym końcu ciała (ryc. 2-41). Wśród pierwoustych wyróżniamy nierwoiamowce (u których mezoderma wypełnia pizcksztalconąjamę gastruli, czyli pierwotną jamę ciała); należą do nich płazińce i oblcńcc; orazwtómojamowce. u któych mezoderma tworzy tzw. somity, a ich światło wytwarza wysłaną własnym nabłonkiem wtómąjamę ciała (celomę). Do wtómojamowców należą pierścienice, mięczaki i stawonogi. Dowtóroustych (Deuterostomia) zaliczamy mszywioły, ramienionogi, szczecioszczękie, szkarłupnie, żołędzioglowce, pióroskizelne i strunowce. U zwierząt tych pragęba zanika, w jej okolicy powsttf odbył, a otwór gębowy wytwarza się w brzusznej ścianie przedniego odcinka ciała (ryc. 2-W> Szczeblem pośrednim między pierwoustymi a wtóroustymi są wsteżnice. U tych spłaszczony^ WlfcBdWb rzeelrami yu/iw/at <mnkri»wnii>nvch z nla/ińcami nraueha zasklepia <c » ic.'" '¹