DSCN6287 (Kopiowanie)

pymchfoaessse

koścT

wcab)w:r

iantónskaii?

Ryc. 6-31. Gynandromorfizm na przykładzie muszki owocowej (Ornnophita melantfgaater). U góry przedstawiono garnitur chromosomu Iny zygoty (/) samicy (po lewej) oraz samca (po prawej). Prze/, podział zygoty samicy powstaj* dwa plastomery (2b). z których prawy ..zgubił" jeden chromosom X. W wyniku dalszych podziałów mitotycznych powstanie osobnik gynandromorficzny (lewa połowa samicy, prawa samca); barwa oczu jest cechą sprzężoną z chromosomem X (wg Gajewskiego, zmienione. JD).

Ryc. 6-32. Gynandromorficzny okaz perłowca malinowca {Argynnis paphia L.)i lewa połowa żeńska, prawa męska (JD).

Chromosomy płci występują u roślin rozdzielnopłciowych. natomiast nie stwierdza się ich u organizmów hcrmafrodytycznych, a więc u takich, u których męskie i żeńskie narządy rozrodcze występują u tego samego osobnika.

U roślin wykazujących przemianę pokoleń płeć ujawnia się w gamctoficic a więc pokoleniu haploidalnym (na przykład gametofity męskie niektórych wątrobowców mają chromosom V. zaś żeńskie - chromosom X).

Natomiast w przypadku jednokomórkowców, grzybów i bakterii sprawa determinacji płci jest bardziej skomplikowana i trudniejsza do rozstrzygnięcia, ponieważ ten sam osobnik może być męski w stosunku do jednego osobnika tego samego gatunku, a żeński w stosunku do innego osobnika.

6.14.1. Cechy sprzężone z płcią

Skoro gen jest fragmentem chromosomu, mówimy, że geny są sprzężone z chromosomami Wszystkie geny występujące w danym chromosomie stanowią tzw. grupę sprzężeń. Grupy sprzężeń zawsze wędrują do tej komórki, do której wędruje dany chromosom, a zatem ulec zmianom mogą tylko wówczas, gdy chromosom zostanie uszkodzony, np. rozerwany działaniem ultradźwięków •jego fragment ulegnie przemieszczeniu do innego chromosomu zjawisko takie nazywamy

tepglokaęją.

Geny zawarte w grupie sprzężeń nie dziedziczą się zgodnie z drugim prawem Mendla to znaczy me ulegają segregacji. Zawsze dziedziczą się razem, bo przecież występują w jednym chrorm>somic (Mendel dlatego mógł sformułować swoje prawo segregacji cech. ponieważ badał cechy, których feny znajdują się w różnych rodzajach chromosomów.)

W chromosomie Y u człowieka mieszczą się geny warunkujące męskość, są one żalem sprzężone 'chromosomem Y.

Natomiast w chromosomie X znaleziono ponad 90 loci różnych genów (spośród nich większość to geny niezbędne do życia; dlatego też komórko pozbawiona całkow icie chromosomu X mc jest * rtMIUi przeżyć). C echy warunkowane przez geny zawarte w chromosomie X sa cechami Hnr^i_Wyr (Jklft, ponieważ ich dzicdziczeniejest sprzężone z dziedziczeniem płci.