DSCN6467 (Kopiowanie)

174

Biologia - rypetytonum m««

- —ruyczne

Dwuparce mają wydłużone, cylindryczne ciało, lecz każdy z jego segmentów powstaje ze zrośnięcia -w okresie embrionalnym - dwóch somitów. Dlatego też każdy taki segment opatrzony jest (tofina narami odnóży (co dało nazwę gromadzie). Jedynie pierwsze trzy lub cztery segmenty posiadają po jednej parze kończyn. Liczba zwojów nerwowych w poszczególnych segmentach odpowiada liczbie par odnóży. Zagrożone, dwuparce zwijają się w kłębek; wiele gatunków posiada gruczoły skórne, wydzielające cuchnący płyn, który odstrasza napastnika. W krajach tropikalnych występują okazy bardzo duże, jaskrawo ubarwione, z przeważającym kolorem czerwonym lub pomarańczowym. Te jaskrawe barwy mają oczywiście znaczenie ostrzegawcze: nieruchliwe zwierzę sygnalizuje wyraźnie swoją obecność, podkreślając: “uwaga! jestem niejadalny!". Pospolite w Polsce gatunki zaliczamy do rodzin krocionogów < rvc. 7-108) i skulić. W lasach bywa liczny krocionóg piaskowy (Schizophyllum subulosum - ryc. 7-108), o dwóch rzędach pomarańczowych plam na grzbiecie. Krocionóg krwawonlamy (BIcmiulus guttulalus) może powodować znaczne szkody w uprawach, ponieważ obgtya kiełki roślin, wwierca się w buraki, truskawki i niszczy korzenie. Jego odrażający zapach sprawia, że uszkodzone części roślin stają się całkowicie niejadalne. Skulica obrzeżona (G/omeris marginala) występuje w górskich lasach bukowych, gdzie jest korzystnym elementem ekosystemu, przyczynia się bowiem do przyspieszenia rozkładu opadłych liści.

Sgunada Owadów (Insertu) to największa grupa zwierząt na Ziemi. Są najliczniejsze w gatunki i zamieszkują całą praktycznie kulę ziemską. Owady nie osiągają dużych rozmiarów (rozpiętość skrzydeł największej, wymarłej w karbonie ważki Meganeura sięgała 75 cm; najpotężniejsze współczesne motyle, np. Attacus atlas, mają rozpiętość skrzydeł 17-24 cm) i są zwierzętami lądowymi: wprawdzie dość dużo

puwMonittw

gatunków przystosowało się do życia w wodzie słodkiej, to jednak znamy zaledwie kilka typowo morskich. Zarówno o limitowaniu rozmiarów, jak i trudnościach z zasiedleniem środowiska oceanicznego decyduje w przypadku owadów układ oddechowy; jest to system tchawek. a więc rurek doprowadzających powietrze do wszystkich tkanek. Powietrze to zasysane jest skurczami mięśni, a więc ciało zwierzęcia nieustannie kurczy się i rozkurcza pod kutikulą. Im większa długość tchawek, tym większa musi być amplituda skurczów ciała- a to, oczywiście, ogranicza wielkość owadów. Do najmniejszych owadów natomiast należą błonkówki owadziarki (które składają swe jaja do jaj innych owadów); np. występujący w Polsce i specjalnie hodowany do niszczenia jaj szkodników kruszynek zmiennik (Trichogramma eyanęscens) ma długość 0.25 mm

Ryc. 7-109. Najważniejsze rzędy owadów. < iiilęzie •*** - owady bezskrzydle; gałęzie kropkowane • owady uskrzydlone o przeobrażeniu niezupełnym. czarne - owady uskrzydlone holonieubolH'*⁸* (o przeobrażeniu zupełnym) (JD).