DSCN6487 (Kopiowanie)

196

Biologia - repetytorium »«..

Mięczaki maia dwuhoczna symetrie ciała, która w rozwoju ślimaków przechodzi w asymetrię. I Ich ciało składa się z czterech części: mięsistej oflgi, worka trzewiowego. plasztita (fałd ciał* | pokrywający trzewia) i skorupy (ryc. 7-130). W ciele np. ślimaków wyróżnić możemy jeszcze głowę. Skorupa jest wydzieliną gruczołów skórnych płaszcza; stanowi ona dom i jednocześnie szkielet zewnętrzny (u głowonogów - wewnętrzny), ale bardzo specyficzny. Jest bowiem połączoąa

■i afcompo ■■ prawód pokarmowy

^{D n}°QO

Ryc. 7-130. Schematy budowy przedstawicieli pięciu gromad mięczaków (JD).

z ciałem mięczaka jedynie w kilku miejscach i nie bierze udziału w metabolizmie organizmu (choć może być powiększana, uzupełniana, naprawiana). Skorupa ta -zwana częściej muszlą -zbudowana jest z konchiolinjr' (substancji o budowie podobnej do chityny), przesyconej' związkami mineralnymi, głównie węglanem wapnia (pod postacią kalcytu i aragonitu). Najlepiej rozwinięte są muszle małży; możemy w nich wyróżnić trzy warstwy: 1 / warstwę zewnętrzną zwaną oskórkową lub rogową, zbudowaną głównie z włókienek konchioliny, 2/ warstwę środkową czyli porcelanową, w której przeważają pryzmaty węglanu wapnia i 3/ wewnętrzną perłową, zbudowaną cienkich falistych blaszek węglanu wapniowego.

worek tarkowy

mięczaków (opis w tekście) (JD).

Delikatna skóra mięczaków pokryta jest jednowarstwowym nabłonkiem i zawiera bardzo liczne gruczoły śluzowe, które utrzymują stałą wilgotność okrywy ciała: pod nabłonkiem znajduje się warstwa tkanki łącznej poprzerastanej włóknami mięśni prążkowanych. Przewód pokarmowy mięczaków (ryc. 7-132) jest rurkowaty i w najbardziej rozwiniętej postaci możemy w nim wyróżnić otwór gębowy, gardziel, przełyk, żołądek, jelito i odbyt. Charakterystyczne dla typu jest uzbrojenie jamy gębowej w chi ty nową tarkę (radula), poruszaną przez specjalny zespół mięśni. Podobnie jak chitynowe szczęki, służy ona do rozcierania pokarmu, ale umożliwia też np. wiercenie otworów w skorupach innych mięczaków, zdrapywanie glonów z powierzchni skał, obgryzanie roślin itp. Tarka jest elementem tzw. zespołu bukalnego (ustnego - ryc. 7-131); jej główną część stanowi ruchliwy i dobrze umięśniony fałd gardzieli, zwany języczkiem. Na nim spoczywają rzędy ząbków, twardych, bo przesyconych solami żelaza i krzemu. Mają one różną budowę w zależności od rodzaju spożywanego pokarmu; nawet ten sam gatunek mięczaka może mieć inną tarkę wówczas, gdy odżywia się pokarmem roślinnym, a inną wtedy, gdy zjada inne mięczaki, pierścienice albo padlinę. _Inłęłrte    Ząbki ścierają się z czasem, ale powstają nowe, produkowane

chrząstce, zwanej odontoforem (ryc. 7-131); ruchy mięśni powodują “szorowanie” tarką do góry lub do dołu, a także.

Ryc. 7-131. Budowa narządu bukalnego ■ M| I ^W0*^U    B umieszczona jest na

u niektórych gatunków, transport pożywienia do gardzieli (podobnie jak w kombajnie górniczym...). Jedynie małże nie posiadają tarki, ponieważ przystosowały się do zdobywania pokarmu przez odcedzanie go z pobieranej wody. Mięczaki mają silnie zredukowaną wtórną jamę ciała; praktycznie stanowią ją jama osierdzia i okolice gonad, zaś zanikła ona niemal zupełnie u ośmiornic. Narządy wewnętrzne pogrążone są w pierwotnej jamie ciała. Układ krążenia jest otwarty. 1’olo/ooe po stronie grzbietowej serce zbudowane jest z komory i dwóch przedsionków: tłoczy krew do tętnic, skąd częściowo trafia ona do zatok (stanowiących rozgałęzienia pierwotnej jamy eiatak Budowa układu oddechowego zależy od środowiska, w którym dany gatunek żyje; gatunki lądowe