DSCN6488 (Kopiowanie)

■BESSEr" niusyjiKacja 197

■BESSEr" niusyjiKacja 197

wykształciły płuca lub oddychają przez skórą, mięczaki wodne posiadają skrzcla. Układ wydalniczy mięczaków stanowią dwie pranerkk są to zmodyfikowane metanefrydia, zaczynające się parą urzęsionych lejków (kontaktujących się z wtórną jamą ciała w pobliżu osierdzia), a następnie Hzcchodzące w woreczki oplecione siecią naczyń krwionośnych. W ten sposób produkty przemiany materii usuwane są nic tylko z płynu jamy ciała (jak u pierścienic), ale także z krwi (jak u zwierząt wyższych) i odprowadzane przez moczowody do otworów w pobliżu odbytu. Układ nerwowy składa $is z kilku parzystych zwojów położonych w różnych okolicach ciała i połączonych spoidłami. Najważniejsze są pary zwojów głowowe, trzewiowe, płaszczowe i nożne. Zwoje głowowe mogą być połączone obrączką okołoprzełykową; u głowonogów skupiają się one w “mózg”, osłonięty nowym dla bezkręgowców rodzajem tkanki: tkanką chrzęstną. Mięczaki mają stosunkowo dobrze rozwinięte zmysły dotyku, równowagi, węchu i wzroku. Budowa oka może zwłaszcza być przykładem doskonalenia ewolucyjnego i adaptacji do środowiska. Ślimaki maja parę prostych oczu dołkowych (bez soczewek), umiejscowionych przeważnie na słupkach (ryc. 7-132); natomiast oko głowonoga zbliżone jest budową do oka kręgowca (co stanowi przykład analogii) i umożliwia tworzenie obrazu na siatkówce. Mięczaki są rozdziełnopłciowe albo są hermafrodytami (np. ślimak winniczek); u niektórych gatunków warunki środowiska decydują o tym, czy rozwiną się samce i samice, czy też powstaną osobniki obupłciowe - tak jest w przypadku szczeżuji. Rozwój jest albo prosty (u lądowych ślimaków oraz u głowonogów), albo też złożony; w tym ostanim przypadku występuje postać larwalna - trochofora (która może przekształcić się w postać dorosłą, albo w kolejną larwę, zwanążeglarkicm lub veligerem).

Do gromady bezpły tkowców czyli bruzdobrzuchów (,Solenogastres) należy około 150 gatunków robakowatego kształtu mięczaków żyjących w mule głębin morskich; nie mają one muszli i oddychają skizdami.

Chitony (Polyplacophora) mają ciało spłaszczone i słabo zaznaczoną głowę. W grzbietowej części osłonięte są muszlą, zbudowaną z ośmiu ruchomych względem siebie, dachówkowato nakładających się płytek (ryc. 7-130); taka budowa muszli umożliwia chitonom zwijanie się w kłębek. W Bałtyku żyje chiton obrzeżony (Chiton marginatus), dochodzący do 2 cm długości, barwy zielonej lub czerwonawej. Natomiast gatunki tropikalne charakteryzują się dużymi rozmiarami i pięknym nieraz ubarwieniem.

Obie wymienione wyżej gromady zaliczamy do podtypu obunerwców; natomiast przedstawiciele podtypu muszlowców żyją zarówno w wodach, jak i na lądzie.

Walconogi czyli lódkonogi (Scaphopoda) żyją w morzach, otoczone są rurkowatą, jednoczęściową skorupą, otwartą z obu końców (ryc. 7-130). Mają uwstecznioną głowę, a za to bardzo dobrze zbudowaną nogę, która pogrążona jest zwykle w piasku; oddychają całą powierzchnią ciała i wykazują rozwój złożony, w którym występuje trochofora. Ich muszle są, obok pereł, głównym elementem zdobniczym strojów indiańskich, a także stanowiły - odpowiednio poustawiane w naszyjniku - szyfr służący do przekazywania “pisemnych” informacji.

Jedną z najważniejszych gromad mięczaków są ślimaki czyli brzuchonogi (Gastropoda). W ich budowie (ryc. 7-132) wyraźnie wyodrębnić można głowę, nogę i przykryty płaszczem, spiralnie skręcony worek trzewiowy. Bardzo ciekawym zjawiskiem w rozwoju ślimaków jest skręcenie icb ciała, tak, że odbyt i ujścia narządów wydalniczych najpierw przeniesione zostają ponad głowę mięczaka (ryc. 7-132), a potem ciało rośnie | części grzbietowej, zwijając się w kształt ślimacznicy (hclisyy W następstwie tukiego skręcenia worek "zewiowy / zawartymi w nim narządami, a także

Ryc. 7-132. Schcmut budowy untitotmc/ncf brzuełtonoga (Jl».