DSCN6488 (Kopiowanie)

| ffcepęd twmna uhm -m it/i i un masyjitcacja 197

| ffcepęd twmna uhm -m it/i i un masyjitcacja 197

"bank,

zeiródpiizr

lama gonady gonada

worek

trzewiowy

P*art nerwowy

Ryc. 7-132. Schemat budowy anatotnicznoj brzuchonogu (JD).

skraola

fama płaszcza'

•wyksattałciły płuca lub oddychają przez skórą, mięczaki wodne posiadają skrzela. Układ wydalniczy mięczaków stanowią dwie pranerkfc są to zmodyfikowane metanefiydia, zaczynające się parą urzęsionych lejków (kontaktujących się z wtórną jamą ciała w pobliżu osierdzia), a następnie przechodzące w woreczki oplecione siecią naczyń krwionośnych. W ten sposób produkty przemiany materii usuwane są nie tylko z płynu jamy ciała (jak u pierścienic), ale także z krwi (jak u zwierząt wyższych) i odprowadzane przez moczowody do otworów w pobliżu odbytu. Układ nerwowy składa się z kilku parzystych zwojów położonych w różnych okolicach ciała i połączonych spoidłami. Najważniejsze są pary zwojów głowowe, trzewiowe, płaszczowe i nożne. Zwoje głowowe mogą być połączone obrączką okołoprzełykową; u głowonogów skupiają się one w “mózg”, osłonięty nowym dla bezkręgowców rodzajem tkanki: tkanką chrzęstną. Mięczaki mają stosunkowo dobrze rozwinięte zmysły dotyku, równowagi, węchu i wzroku. Budowa oka może zwłaszcza być przykładem doskonalenia ewolucyjnego i adaptacji do środowiska. Ślimaki maja parę prostych oczu dołkowych (bez soczewek), umiejscowionych przeważnie na słupkach (ryc. 7-132); natomiast oko glowonoga zbliżone jest budową do oka kręgowca (co stanowi przykład analogii) i umożliwia tworzenie obrazu na siatkówce. Mięczaki są rozdzielnopłciowe albo są hermafrodytami (np. ślimak winniczek); u niektórych gatunków warunki środowiska decydują o tym, czy rozwiną się samce i samice, czy też powstaną osobniki obupłciowe - tak jest w przypadku szczcżuji. Rozwój jest albo prosty (u lądowych ślimaków oraz u głowonogów), albo też złożony; w tym ostanim przypadku występuje postać larwalna - trnchofora (która może przekształcić się w postać dorosłą, albo w kolejną larwę, zwanążeglarkiem lub veligerem).

Do gromady bezpłytkowców czyli bruzdobrzuchów (.Solenogastres) należy około 150 gatunków robakowatego kształtu mięczaków żyjących w mule głębin morskich; nie mają one muszli i oddychają skrzdami.

Chitony (Polyplacophora) mają ciało spłaszczone i słabo zaznaczoną głowę. W grzbietowej części osłonięte są muszlą, zbudowaną z ośmiu ruchomych względem siebie, dachówkowato nakładających się płytek (ryc. 7-130); taka budowa muszli umożliwia chitonom zwijanie się w kłębek. W Bałtyku żyje chiton obrzeżony {Chiton marginatus), dochodzący do 2 cm długości, barwy zielonej hib czerwonawej. Natomiast gatunki tropikalne charakteryzują się dużymi rozmiarami i pięknym nieraz ubarwieniem.

Obie wymienione wyżej gromady zaliczamy do podtypu obunerwców; natomiast pizedstawiciele podtypu muszlowców żyją zarówno w wodach, jak i na lądzie.

Walconogi czyli lódkónogi (Scaphopoda) żyją w morzach, otoczone są rurkowatą, jednoczęściową skorupą, otwartą z obu końców (ryc. 7-130). Mają uwstecznioną głowę, a za to bardzo dobrze zbudowaną nogę, która pogrążona jest zwykle w piasku; oddychają całą powierzchnią ciała i wykazują rozwój złożony, w którym występuje trochofora. Ich muszle są, obok pereł, głównym elementem zdobniczym strojów indiańskich, a także stanowiły - odpowiednio poustawiane w naszyjniku - szyfr służący do przekazywania "pisemnych” informacji.

Jedną z najważniejszych gromad mięczaków są iii maki czyli brzuchonogi (Gastropoda). W ich budowie (ryc. 7-132) wyraźnie wyodrębnić można głowę, nogę 'przykryty płaszczem, spiralnie skręcony worek •Rewiowy. Bardzo ciekawym zjawiskiem w rozwoju ilimaków jest skręcenie ich ciała, tak, że odbyt i ujścia narządów wydalniczych najpierw przeniesione zostają Ponad głowę mięczaka (ryc. 7-132), a potem ciało rośnie I części grzbietowej, zwijając się w kształt ślimacznicy (bclnyj. W następstwie takiego skręcenia worek trzewiowy z zawartymi w nim narządami, a także