DSCN6531 (Kopiowanie)

241

ustępuje zwykle wskutek paraliżu mięśni oddechowych. Jady hemolityczne powodują rozpad krwinek i uszkodzenie komórek śródbłonka. co doprowadza do śmierci w wyniku wstrząsu. Poza tym różne substancje zawarte w jadach powodują wytwarzanie zakrzepów i zatorów, hamują krzepnięcie krwi, powodują zatrzymanie akcji serca, enzymatyczny rozkład białek, a także mogą obniżać naturalną odporność. Małe zwierzęta giną nieraz bardzo prędko, choć jad niektórych gatunków węży jest również bardzo groźny dla człowieka. Jednak węże w zasadzie nigdy ludzi nie atakują, a ukąszenia są wyrazem obrony z ich strony (gdy np. zostaną nadepnięte albo zaatakowane). Najgroźniejsze węże żyją w Indiach (gdzie rocznic powodują około 20 tysięcy zgonów z powodu ukąszeń), dalej w Ameryce Południowej, Australii i Afryce. W pierwszym rzędzie leczenie ukąszonego człowieka polega na podaniu surowicy prztciwiadowci. specyficznej dla danego gatunku. Surowice te otrzymuje się, hodując węże w specjalnych fermach i wyciskając im co jakiś czas jad z gruczołów jadowych, a następnie uczulając tym jadem konie. Poza tym stosuje się leki zależnie od objawów zatrucia. W przypadku ukąszenia przez żmiję zygzakowatą należy założyć opaskę uciskową powyżej miejsca ukąszenia i udać się do lekarza. Ukąszenie tego krajowego gatunku zwykle nie zagraża życiu (od 1950 roku udokumentowano jeden przypadek śmierci dziecka), o ile podjęte zostanie leczenie. Groźne są natomiast ukąszenia innych gatunków żmij, np. afrykańskiej żmii syczącej (Bitis arietans). Do najbardziej budzących grozę wśród ludzi należą amerykańskie erzechotniki (rodzaj Crotalus), których kolejne wylinki zatrzymują się na końcu ogona, tworząc grzechotkę; podniecony wąż potrząsa ogonem, wydając trzeszczący dźwięk, co odstrasza duże zwierzęta, które mogłyby go nadepnąć. Równie niebezpieczne jest ukąszenie ametykańskiego mokasyna błotnego (Agkistrodon piscivorus). Jadowite są także pięknie ubarwione (barwy te mają znaczenie odstraszające) zdradnice, np. wąż koralowy (,Micntnis corallinus) lub arlekin lMicmms fiihius). a także groźne dla lubiących kąpać się w morzach tropikalnych węże morskie (rodzina Hydrophiidae), o spłaszczonych wiosłowato ogonach.

W Polsce wszystkie eadv 58 objęte ochroną gatunkową. Są to: żółw wodny (Emys orbicularis), jaszczurki: /winka (Lacerla apilis). zielona (L. yirldls).żyworodna (L vivipard\. murowa (L. muralis) ipadalecMwgi»'.9fragilis) oraz cztery gatunki węży: zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix), gniewosz plamisty (Coronella austricica), największy i najrzadszy wąż Eskulapa (Elaphe longissima) i żmija zygzakowata! Vipera berus).

W stosunku do żółwia błotnego oraz węża Eskulapa w odległości 200 metrów (a w okresie od 1 lutego do 31 sierpnia w odległości 500metrów) od miejsc rozrodu i regularnego przebywania zabrania

się dokonywania zmian (wycinania drzew i krzewów, wznoszenia urządzeń i obiektów) oraz przebywania

poza miejscami wyznaczonymi. Granice miejsc rozrodu i przebywania wyznacza wojewoda.

Nauka o gadach to herpetologla.

Ptaki [Aves) wywodzą się od gadów i sąz nimi tak ściśle związane pod względem budowy, funkcji oraz rozrodu, iż obie gromady (gady i ptaki) określa się nieraz wspólnym mianem gadoKszląłtnych tSauropsida). Jednak na pierwszy rzut oka współczesny ptak zdecydowanie różni się od każdego

z żyjących dziś gadów - różnice te wynikają zprzystosowania ptaka do lotu;___wnactiąioay

bardzo istotną odmienność stanowi także homojotermlatstałocieplność).

Cala budowa ptaka (ryc. 7-165) nastawiona jest na możliwość latania.

Kształtem przypomina ptak spadającą kroplę; w locie rozcina powietrze dziobem, zaś warunki aerodynamiczne spełnia najdoskonalej spośród wszystkich grup zwierzęcych.

Przednie kończyny ptaków przekształcone są w skrzydła (narząd lotu), tylne zaś umożliwiają lądowanie i poruszanie «ę po lądzie. drzewach lub w wodzie. Główną powierzchnię ikr/ydeł siimowiąlotki. Ruchy skrzydeł są możliwe dzięki bardzo dobrze rozwiniętym mięśniom piersiowym

'grzbietowym. Ptaki są bardzo lekkie - składa się na to _Ryc. 7.|₆s. Okolice ciula puka. tJD).