DSCN6638 (Kopiowanie)

88 Biologia - repetytorium dla matm ty.,,,,

Nerwy igzyknwn-fnrdlowe (IX) są mieszane; część czuciowa niesie informację z kubków smakowych tylnej części języka i z błony śluzowej gardła, natomiast część ruchowa zaopatruj mięśnie gardzieli umożliwiające połykanie. Gałązki parasympatyczne nerwów IX unerwiają wydzielniczo ślinianki przyusznc.

Nerw biedny (para X) zyskał swą nazwę dzięki bardzo skomplikowanemu przebiegowi. Wychodzi on z rdzenia przedłużonego i unerwia szereg narządów w głowie, szyi, klatce piersiowej i jamie brzuszny Jest jednym z najważniejszych nerwów przywspółczulnych. Przywspółczulne włókna czuciowe biegną z gardła, krtani, tchawicy, oskrzeli, serca, aorty, żołądka, wątroby i nerek; włókna ruchowe dochodzą A> tych samych narządów. Pobudzenie nerwu błędnego powoduje m.in. zwolnienie akcji serca, zwolnienie częstości oddechów, wydzielenie soków żołądkowych i temu podobne.

Nerw dodatkowy <para XII również odchodzi z rdzenia przedłużonego i unerwia zarówno czuciowo (czucie mięśniowe), jak i ruchowo mięśnie ramienia (mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy oraz mięsień czworoboczny).

I czuciowo (czucie mięśniowe) i ruchowo mięśnie języka.

U niższych kręgowców występują także nieco inne nerwy mózgowe — np. czuciowy nero krańcowy (z nabłonka jam nosowych, biegnący w pobliżu nerwów węchowych) lub nerwy boczni (które u ryb przewodzą impulsy z linii nabocznej).

Cteory rdzeniowe są parzyste i odchodzą od rdzenia kręgowego, po jednej parze z każdego segmentu. Powstają przez połączenie się korzeni grzbietowych z korzeniami brzusznymi (por. ryc. 8-70). Nerwy rdzeniowe wychodzą z kręgosłupa poprzez otwory między kręgowe i docierają do mięśni, skóry i trzewi. Każdy z nich dzieli się na trzy gałęzie: grzbietową (do mięśni i skóry grzbietu), brzuszną (do mięśni i skóry brzucha) i łączącą (do trzewi). W obrębie kończyn powstają początkowo dwa sploty: splot barkowy (dla kończyny górnej) i splot lędźwiowo-krzyżowy (dla kończyny dolnej), w których włókna nerwów rdzeniowych ulegają przemieszaniu (dzięki czemu nerwy kończyn zawierają wypustki pochodzące z różnych nerwów rdzeniowych). W grzbietowej części rdzenia, przy wejściu włókien doprowadzających znajdują się nieduże owalne zwoje rdzeniowe (ryc. 8-70). Mieszczą one ciała komórkowe czuciowych nerwów obwodowych; wypustki tych komórek biegną do rogów tylnych rdzenia.

Układ nerwowy autonomiczny określany bywa również mianem wegetatywnego bądź trzewnego (wisceralnego). Jak wskazuje nazwa: „autonomiczny", jest on w pewnym sensie niezależny od kory mózgu - to znaczy nie informuje świadomości o swoim działaniu ani też nie ulega bezpośrednim wpływom ośrodków decyzyjnych w korze. Nie możemy np. siłą woli przyspieszyć częstości skurczów serca, spowodowrać przesunięcia papki pokarmowej z żołądka do dwunastnicy bądź skurczu pęcherzyka żółciowego. Bez zastosowania odpowiednich technik pomiarowych nie jesteśmy także w sianie stwierdzić, czy ciśnienie w naszych tętnicach jest wysokie, czy niskie, jaki jest poziom glukozy we kroi albo tlenu w aorcie. Utrzymanie czynności wegetatywnych zostało niejako „zlecone" układowi autonomicznemu i - nieco upraszczając - można powiedzieć, iż kora mózgu „podejmuje decyzje strategiczne”, ich wykonanie „administracyjne” pozostawiając układowi trzewnemu.

Układ autonomiczny również składa się z nerwów (czuciowych i mchowych) i ze zwojo*

W zwojach mieszczą się ciała neuronów. Ośrodki centralne usytuowane są w mózgowiu i idżenił*, w rdzeniu kręgowym siedliskiem ciał komórek nerwowych układu autonomicznego są rogi boczą* Nerwy ruchowe (motoryczne, zstępujące) zbudowane są z łańcuchów o dwóch neuron-^ I przedzwojowego (ciała neuronów w OUN) i zazwojowego (ciała komórek nerwowych w auiuomnicW^ zwojach obwodowych). Układ autonomiczny składa się z dwóch untagonistycznych części; wipołautnó •tyiupmycziiKl) i przytfuMMizuineJ (parmympaBaanelł Część wspólczulna tuki-d wgjgjMg

|m»^e

(Kt*¹

LUP”

ppiindz-

i^oirenaln

Q$pj

Sitna jest

gjrmzgui itoiww? sMUmpizyi atajizz hjeakbda śnież sk

liłktfyw nabawić, u Sisłiejlradj ■ifcroizto.Gd timśćm