DSCN7278 (3)

XVI KORNEL UJEJSKI — POETA ROMANTYCZNY

Atlantyk. Otwarta przestrzeń przemówiła do niego nie w trakcie mozolnej górskiej wspinaczki (jak do Goszczyńskiego), nie na „wielkim morzu” (jak do Słowackiego), ale w czasie jazdy czwartą klasą pociągu: „gołe, na popielato pomalowane ławki i ciemnobłękitne niebo zamiast dachu”¹.

W podlwowskiej wsi marzył tylko o wielkich podróżach. Uszyta przez Żyda — krawca z małego miasteczka orientalna szata, którą nosił, miała pomóc w przenoszeniu się wyobraźnią do Grecji czy Ziemi Świętej². Teraz otwarł się przed Ujejskim naprawdę szeroki świat, wkroczył na szlaki przebyte przez wielkich romantycznych poprzedników. Roił mu się wielki poemat o morzu, myślał o pisaniu — jakże modnych! — korespondencji z podróży³. Przede wszystkim jednak przez blisko rok poznawał i chłonął Paryż: Paryż — centrum wspaniałej kultury, Paryż Wielkiej Emigracji, Paryż republikańskiej rewolucji.

Paryskie rekolekcje. Ten pierwszy Paryż pokochał. Był w nim sobą: wesołym i towarzyskim młodym człowiekiem, który „lubił zabawy, teatra, zajmujące wycieczki”⁴. Widział na scenie rozsławioną przez romantyków aktorkę Rachel⁵, do Wielkiej Opery zaprowadził go „blady, zmęczony, elegancki” Chopin⁶. Uczęszczał na wykłady w College de France i w Sorbonie, bywał w domach polskich i francuskich, brał udział w życiu małego hoteliku przy rue Yaugirard, gdzie mieszkał.

Drugi Paryż, Paryż polski — wyciągnął do poety pomocną rękę. Tu ukazały się drukiem dwa kolejne wydania Skarg Jeremiego™, otwarły się (ostatecznie nie zrealizowane) możliwości wydania tomików następnych. Ale jednocześnie ten właśnie Paryż okazał się przynajmniej niezrozumiały, jeśli nie wręcz obcy. Zaopatrzony w tomiki Skarg młody poeta pukał do drzwi wielkich ojców polskiej romantyki, szukał kontaktów i aprobaty, chciał (jak się wydaje) poddać się ich ocenie. Niewiele z tego wyszło, choć romantyczna lekcja w Paryżu miała ostatecznie zadecydować o dalszej drodze Ujejskiego jako człowieka i poety. Mickiewicz w czasie wizyty Ujejskiego był najpierw wręcz opryskliwy, potem dość małomówny; ciężar wizyty przejęła jakaś panna Szarlotta, która odegrała na fortepianie melodię ułożoną przez Mickiewicza do wiersza Slowiczku mój. Wielki ojciec romantyków obdarzył młodego poetę zdaniem-zadaniem równie wzniosłym, co mało konkretnym: „Słuchaj, jeśli kiedy będziesz przemawiał do ludu — to nie mów stąd — i wskazał na czoło — i za mało mówić stąd — i wskazał na serce, ciągnij twoje słowo z głębi i szczerości ducha, jakoby z wnętrzności twoich” ^{7 8}.

Inaczej ułożyły się stosunki ze Słowackim. Wtedy właśnie, gdy Ujejski zjawił się w Paryżu, Słowacki od kilkunastu miesięcy prowadził działalność polityczną, w oparciu o genezyj-ską filozofię tworząc program działania mający wskazać właściwe drogi narodowi, przyśpieszyć realizację Królestwa Bożego na ziemi. Wydane wówczas drukiem broszury Do Księcia A. C., Do Emigracji o potrzebie idei były manifestami idei politycznych mistyka przekonanego o posiadaniu ostatecznej prawdy o prze-

K. Ujejski, Moja autobiografia, s. 96.

Tamże, s. 92.

List Ujejskiego do Szajnochy, 6 X 1847, w: Korespondencja Karola Szajnochy, Wrocław 1959, t. I, s. 111.

Z.Sz. Feliński, Pamiętniki, t. I, Lwów 1911, s. 280.

²³ List Ujejskiego do Heleny Modrzejewskiej, 18 IV 1877, w: Korespondencja H. Modrzejewskiej i K. Chłapowskiego, t. I, Warszawa 1965, s. 376.

²⁴ Z listu Ujejskiego do W. Młodnickiej, 27 X 1885. Cyt. za: W. Studencki, dz. cyt., s. 52.

²¹ Wydanie I: Londyn (właściwie Paryż) 1847, wydanie II: tamże 1848. Poetycką wizytówką Ujejskiego w Paryżu był pierwodruk Chorału w «Dzienniku Narodowym* 1847, nr 337.

K. Ujejski, W Samborze na zgromadzeniu wyborców 5 X 1873 [w tegoż:] Przemówienia, s. 79 — 80.

2 — BN 1/37 K. Ujejski: Wybór poezji